Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti jismoniy madaniyat va sportni o

Afrika mintaqasi. Jismoniy tarbiya va sportning rivojlanishi Afrika 

mamlakatlarida namoyon bo’lmoqda. Afrika mintaqasining xalqlari bir necha asrlar 

mobaynida o’zining milliy madaniyati va uning tarkibiy qismi sifatida jismoniy 

madaniyatni ham yuzaga keltirdi. Lekin mustamlakachilik tizimi bu yurtlarda iqtisodiy va 

madaniy rivojlanishni ancha orqada qoldirdi. Jismoniy madaniyat taraqqiyotining to’xtab 

qolish sababi, asosan, aholini yo’qchillik, qashshoqlik holati bilan bog’liq edi. Jismoniy 

tarbiya va sport, o’yinlar bilan shug’ullanish mustamlaka egalari va mahalliy 

boylargagina nasib etgan edi, layoqatli va eng yaxshi sportchilar faqat metropoliylar, 

ya’ni mustamlakachilar (Fransiya, Angliya, Italiya va boshqa davlatlar) terma jamoalari 

tarkibidagina musobaqalarda qatnashganlar.  

Mustaqillikni qo’lga kiritgan davlatlar yangi hayot qurish, jismoniy madaniyatni 

keng omma orasiga yo’llashga kirishdi. Ko’pgina davlatlarda jismoniy tarbiya va sport 

bo’yicha rahbarlik davlat doirasida olib borildi. Jismoniy tarbiya maktab va boshqa o’quv 

yurtlarining dasturlariga kiritildi. Yoshlarni tarbiyalashda an’anaviy milliy o’yinlar, 

jismoniy mashq turlari keng qo’llanildi. Bu jarayonlar arab mamlakatlari: Aljir, Liviya, 

Tunis, Marokko, shuningdek, Gana, Mali, Gvineya va boshqalarda namunali hisoblandi. 

Afrika mintaqasidagi davlatlarda xalqlar turmushi orasidagi farqlarni kamaytirishda 

jismoniy tarbiya va sport muhim vosita sifatida xizmat qildi, ijtimoiy taraqqiyotga katta 

hissa qo’shdi. Jismoniy tarbiya taraqqiyotini muvofiqlashtirish va rahbarlikni amalga 

oshirish yo’lida yagona tartibni ishlab chiqish amalga oshirildi. 1965 yilda Afrika Oliy 

sport Ittifoqi (Kengashi) tashkil etildi. Bu Afrika sportchilarini birlashtirish va yagona 

Afrika birligini ta’minlashga xizmat qilib keldi, mustamlakachilik va irqchilikka qarshi 

---

 

38 

kurash olib bordi. Bu Kengash sportda milliy kamsitish va irqchilikka qarshi faoliyatlarni 

yuritdi. Shu asosda mintaqadagi musobaqalar va o’yinlarga sportchilarni tayyorlash 

amalga oshirmoqda.  

Bu mintaqada  sport harakatini rivojlantirishda Afrika o’yini muhim ahamiyatga 

egadir. O’yinlar birinchi marotaba 1965 yilda Kongo markazi Brozzavilda o’tkazilgan. 

Unda 17 mamlakatdan 1500dan ortiq sportchi ishtirok etgan. O’yin dasturida basketbol, 

voleybol, gandbol, tennis, futbol, yengil atletika, velosiped, boks, suzish, dzyu-do kabi 

turlar o’rin olgan edi. O’yinlarda yaxshi natijalarni Misr, Nigeriya, Keniya, Senegal, Fil 

suyagi qirg’og’i va Aljir sportchilari namoyish etgan. Afrika yoshlari birinchi o’yinlarda 

o’zlarining yakdillik, hamkorlik, birlik yo’lidagi intilishlarini ko’rsatdi. 1973 yil 

Lagosdagi (Nigeriya) ikkinchi Afrika O’yinlarida 34 mamlakatdan 4000dan ortiq 

sportchi ishtirok etgan. 1978 yil Aljir shahrida uchinchi Afrika O’yinlari tashkil etildi. Bu 

o’yinlar XXII Olimpiya o’yinlariga (Moskva, 1980) tayyorgarlikning asosi bo’lib 

hisoblandi. Keyingi yillarda o’tkazilgan o’yinlar ham mintaqada hozirgi zamon sport 

turlarining rivoj topayotganliklarini namoyish etdi. Olimpiya o’yinlari va sport turlari 

bo’yicha jahon chempionatlarida, xalqaro turnirlarda ishtirok etayotgan afrikalik 

sportchilar soni tobora ko’payib bormoqda.