Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiyot fakulteti

Hissiy bog’langanlikning yetishmasligi oqibati 
1950-yillarda britaniyalik yozuvchi va bolalar shaxsi shakllanish 
muammosini o`rganish bo`yicha tatqiqotchi Jon Boubli hissiy bog’langanlikdan 
mahrum bolalar o`zgalar bilan muloqotga kirishishda qiyinchiliklarga duch kelgan 
ota-onalar bunday bolalarni vijdonsiz. Yengil manipulyatsiya qilish mumkin 
bo`ladigan yoki his tuyg’ularini samimiy ifodalay olmaydi deb hisoblaydilar. Ota-
13
A.Child’s Journey Thrugh Placement, V. Fahlbug. 

---

27 
onalar shunday deyishlari mumkin. “Biz u uchun nimalar qilmaylik hech qanday 
natija bo`lmayapdi”
14
. 
Bunday bolalar munosabatning turli ko`rinishlariga qo`llab-quvvatlashni va 
amalga oshirishlari murakkab hisoblanadi. Ular o`zgalar uchun qayg’urishga 
erinmaydi. Ular mehr muhabbatga ham erishganliklari uchun uni o`zgalarga bera 
olmaydilar. Ular bolalarcha-egosentrik, impulsiv yashashni davom ettiradilar. 
Ularda qonun va qoidalarni bajarishga muammolar tug’iladi. Ularni qiziqtiradigan 
birinchi narsa - “bundan menga nima foyda?” ular shunchalik darajada boshqalarga 
ishonmaydiki, bunday bolalarning xulqi o`zgalar bilan masofani saqlashga 
qaratilgan. Ilk hissiy bog’langanlikni yetishmasligi natijasida xulq-atvorning 
quyidagi ko`rinishi mavjud. 
Tortinchoqlik 
Hissiy bog’langanlikda muammosini mavjud bo`lgan ko`pchilik bolalar 
o`zgalar bilan muloqotdan o`zlarini tortadilar. Bu chetlatishlik turli shakllarda 
ko`rinadi. Ba’zi bolalar so`zning jismoniy mazmunidan chetlatadi va o`zgalarga 
nisbatan o`z atrofida himoya maydonini paydo etadi. Tortinchoqlik yana bir 
ko`rinishi qo`rqishni namoyon bo`lishiga o`xshaydi. Ota-ona bolaga yaqinlashadi, 
u o`zini olib qochadi. Agar ota-ona bolani bag’riga bossa, u hayron bo`ladi. 
Kattalar boladan yuz o`girgandek qo`rqitishni xohlamaydi va bola qo`rquvni 
namoyish etganligi uchun kattalar bilan masofada bo`lganligini anglatadi. Oila 
a’zolari ko`pchilik holatlarda bola ularni yoqtirmayapti degan xulosaga keladi.