Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiyot fakulteti

Multfilmmi yoki… 
Bir kuni jiyanlarimga qo`shilib multfilm tomosha qildim. Tomosha qildim-u 
hayratdan yoqa ushladim, bunaqa multfilimlarni kim tanlab namoyishga tavsiya 
qiladi? 
Bir mahal qahramonlar ya’ni yigit va qiz… Tavba, biz bolaligimizda 
quyonchalar, ayiqchalar, kapalaklar haqida do`stlik, kattalarni hurmat qilish haqida 
multfilmlar ko`rardik, hozirgilar esa… 
Shu o`rinda bolalarimizga atalgan milliy multfilm va badiiy filmlarning 
nihoyatda tanqisligini alohida ta’kidlashni istar edim. “Zumrad va Qimmat” yoki 
“Tilsimoy”ni bir yilda necha marta ko`rsatish mumkin? 
Bola rivojlanishi 
(Xelen Vulle) 
Bolani parvarish qilish uchun har bir kursni o`tish jarayonida bolani 
rivojlanishi haqidagi qonuniyatlarni bilish zarur. Bu bolalar bilan ishlaydigan har 
bir ijtimoiy ishchi asosiy talablardan biridir. Davlat va nodavlat tashkilotining 
mutaxassisliklarni 
o`qitish 
jarayonida 
mazkur 
nazariy 
bilimlardan 
mutaxassislarning xabardor ekanligi aniqlanmagan. 
Bolalarni rivojlanish bo`yicha muhokama bolalarni alohida ehtiyojlari bilan 
bog’liq muammosidagi va rivojlanishdagi o`qish va ularning sabablarini aniqlash 
imkonini beradi. Bunday muhokamalar bolalarni institutsionalizatsiyasi va yaqin 
insonlarini yo`qotish e’tiborsiz, shavqatsiz munosabatga olib kelishi mumkin
12
. 
Bolani rivojlanishi haqidagi mashq. 
Guruh va guruhchalarga berilgan murakkab keyslardan foydalangan holda 
ishtirokchilarga ularni haqiqiy yoshini bergan holda va uni inobatga olib, quyidagi 
toifalar bo`yich ko`rib chiqamiz: 
Ijtimoiy, 
12
Kazarinova N.V. Filatova O.G. Xrenov Y. “Sotsiologiya” NOTA BENE Moskva -2000 y. 

---

22 
Jismoniy, 
Aqliy, 
Kognitiv, 
Emotsional, 
Ma’naviy. 
Bu bizga 8 yashar ko`cha 18 yasharli yosh davriga xos bo`lgan bola dunyoni 
tushunish imkoniyatiga ega, biroq uning jismoniy yoki emosional rivojlanishi 3-4 
yashar bolaniki ekanligini ko`rish imkoniyatini beradi. Bu ijtimoiy ishchiga bolani 
yaxlit ko`rish va bolani hissiy bog’langanlik va uning hayotidagi ahamiyati. 
“Hissiy bog’langanlik - bu masofadan va vaqtdan qat’iy nazar, ikki inson 
o`rtasidagi iliq munosabat”. 
Hissiy bog’langanlik bizga tug’ilgan zaxotiyoq, shuningdek ilk yoshlik 
davrda beriladi va katta bo`lganimizcha ta’sir etadi. Agar bolalar tug’ilgan ota-
onalar ularning ishonchlarini oqlamasa, siz uni majbur sifatida qabul qiling, bunda 
siz kata muammoni ko`rmasangiz u holda siz boshqa odamlarga pand berib 
qo`yishingiz mumkin. 
Xissiy bog’langanlik bolani kelgusidagi o`sishi uchun samarali asos bo`ladi: 
-Intelektual-bolani yangi narsani o`rgatishga va izlanishga o`ziga ishonadi. 
-Emotsional (ruhiy) men buni o`zimda his etganman, agar ota onamni 
tashlab ketsam, ular kelishida va men bilan birga bo`lishadi. Ular menga vaqt 
ajratadilar, mehr-muhabbatlarini namoyon etadilar, men haqimda qayg’uradilar va 
barcha ishlarim bilan: men nima qilyapman, nima haqida gapiryapman, qiziqadilar. 
-Jismoniy-ovqat, issiqlik, kiyim, qon barcha mening ehtiyojlarim. Jismoniy 
xavotirsizlik va ota-onalar tomonidan ishonchlilik, ya’ni doimiy jismoniy 
ehtoyojni ta’minlaydi. 
Yosh bolalar onasini vizual o`rganganiga qadar hidiga va ovoziga e’tibor 
qaratadi. 
-Ijtimoiy-oilada, o`z uyida nimalar o`rgangani jamiyatdagi xulqi va 
boshqalar bilan munosabatini aniqlatadi. Bolalar har kuni o`z oilasida nimani 
ko`rsa kuzatadi, taqlid qiladi va tahlil etadi. Jamoada o`zini qanday tutish-ijtimoiy 

---

23 
me’yorlar-oilada shakllanadi. Shunday ekan, bola boshlang’ich bilimlarni oilada 
egallaydi, keyinchalik bola bog’chada, maktabda do`stlari va boshqa oilalar bilan 
muloqat qilganda bilimlar rivojlanadi. 
Hissiy bog’langanlik darajasi qanday belgilar orqali aniqlanadi.