Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti fizika fakulteti

 

Yer  sayyorasi  - 

Har  birimiz  Yer  haqida  Quyosh  sistemasining  boshqa 

sayyoralariga  nisbatan  ko‗proq  ma‘lumotga  egamiz.  Sayyoramizning  diametri 

12.756 km, og‗irligi esa 5,5  x 10

24

  tonna,  o‗rtacha  harorati  17

0

C.  Yer  yuzasining 

umumiy  maydoni  510  mln.kv.km  bo‗lib,  shundan,  149  mln.kv.km  quruqlik  va 

qolgan 361 mln.kv.km suvlikdan iborat. Yerda suv 3 xil ko‗rinishda: qattiq (muz), 

suyuq  va  gazsimon  (bug‗)  holatlarda  uchraydi.  Okeanlar  Yer  sirtining  71%  (1 

million 370 ming trillion kub metr)ni tashkil etadi. Yer sharining markazida radiusi 

3.400  km  ni tashkil etuvchi  yadro  joylashgan. Yer po‗stining  qalinligi quruqlikda 

30-80  km,  okeanlar  tubida  5-10  km  ni  tashkil  etadi.  Yerning  yadrosida  harorat 

3.500 

0

C ga yetadi.  

Yer  o‗z  orbitasi  (Quyosh  atrofidagi  harakat  yo‗li)  bo‗ylab  30  km/sek  tezlik 

bilan harakatlanib, 365,25 kunda Quyosh atrofini bir marta to‗liq aylanib chiqadi. 

Bu  vaqt  oralig‗ida  Yer  940  million  km  (Yer  orbitasi  uzunligi)  yo‗l  bosib  o‗tadi. 

Yerning bu harakati natijasida yil fasllari (4 ta fasl) sodir bo‗ladi. Bundan tashqari, 

Yer  o‗z  o‗qi  (faraziy  o‗q)  atrofida  ham:  23  soat  56  minut  4  sekundda  bir  marta 

aylanadi. Buning natijasida Yerda kun va tun almashinuvi sodir bo‗ladi. Yerning 

biz  yashayotgan  qismi  (shimoliy  yarim  shar)  Quyoshga  tomon  o‗girilgan  bo‗lsa, 

bizda kunduzi bo‗ladi va aksincha, bizda tun bo‗lsa Quyosh janubiy yarim sharni 

yoritadi.  

Yerning  shakli  sharga  o‗xshash  bo‗lsada,  u  qutb  diametri  bo‗yicha  shardan 

biroz  siqiqligi  bilan  farq  qiladi.  Yerning  qutb  diametri  ekvatorial  (belbog‗i) 

diametridan 40 km kichik.  

 

---

 

12