Alisher navoiy nom idagi samarqand davlat um versiteti a bdu r ash id a b d u r a h m o n o V

Ikkinchi afsona:
X on o'zining qirq suvoriysi bilan ovga chiqdi. Ovda bir 
echkining orqasidan quvishib, g ‘orga kelib qolishdi. G 'o r d a
b ahaybat bir maxluq yashar edi. Ovchilarning qorni och 
edi. M ax lu q q a h am e ’tib o r b erm asd an q o z o n d a pishib 
turgan go'shtlarni yeyishga kirishdilar. K atta qozonda sut 
ham aayn ab tu rar edi. Ovchilar sutdan ham to'yganlaricha 
ichishdi. Qorinlari t o ‘yib, k o ‘ngillari tinch b o ‘lgach, atrofga 
n a z a r soldilar. 0 ‘zlarini u lk an bir uy ichida k o ‘rdilar. 
Uyning bir tom onida bir ko'zli, xuddi kichik bir to g ‘day 
keladigan maxluq. ikkinchi to m o n id a esa uning q o ‘ylari 
tu ra r edi. Bir ko'zli maxluq bir o ‘tirishda qirqta q o ‘yni yer 
edi. Ovchilar g ‘orga kelishganda u uxlab yotgan edi. Bir 
ko'zli maxluq uy q u d an tu rar ekan. q o zon d a hech narsa 
qolmaganligini k o ‘rdi va qahrlandi. U k o ‘zini ochar ekan. 
ch a q irilm a g a n m e h m o n la r g a n aza ri tu sh d i. Bir k o ‘zli 
m a x lu q o v c h ila r g ‘o rg a q u v ib k elish g an o ltin shoxli 
echkining oyo g ‘idan tutdi va bir tosh bilan urib o id ird i. 
S o 'n g ra uni ochofatday yeyishga. kirishdi. Shundan so 'n g
ov ch ilarga q irq ta q o 'y n i so 'y ish , q o z o n d a q ay n atishn i 
buyurdi. Shu bilan birga ovchilardan ham bittasini yeyishga 
ahd qildi. U ovchilarni uning oltin shoxli echkisini ancha 
vaqtdan beri otib olishga qasd qilib yurganlikda ayblaydi. 
O v chilar m a x lu q n in g b u y r u g ‘idan q o ‘rq ib k e td ila r va 
sarosimaga tushdilar. Dastlab qirqqta q o ‘yni s o ‘ydilar va 
g o ‘shtini qozonga solib, pishirishga kirishdilar. Bir ko'zli
207

---

maxluq yana uxlashga kirishdi. U ovchilar hech qaverga 
q o ch olm aslig iga ish o n g a n edi. U q a ttiq u y q u g a ketib, 
x u r r a k n i o ta b o s h la g a c h , X o n y ig itla rin i m a s la h a tg a
c h a q i r d i . Q ir q s u v o r i y n i n g h e c h q a y s is i b ir k o 'z l i
m ax lu q n in g g ‘o rid a n qu tu lib chiqib ketish y o ‘lini ayta 
olmadi. Shunda X on yigillariga bunday dedi: «Sizlarga nima 
b o ‘Idi? Sizning h ar biringiz bir davlatni boshqarish kuch- 
q u d r a ti g a eg asizlar-ku ! Y o lg 'iz b ir k o 'z li m a x lu q d a n
qutulish y o ‘lini, nahotki, bilmaysizlar. D o'stlar, avvalo, 
q anday bo'lm asin uni o ‘ldirish y o ‘lini topishimiz kerak. 
Men bu yerdan chiqib ketish uchun har birimiz so ‘yilgan 
q o ‘ylaming terisini yopinishimiz, maxluqning yagona k o ‘zini 
k o ‘r qilishimiz kerak, deb o ‘ylayman». X o nning fikrini 
yigitlar quvatlashdi va omadlarini sinab ko'rmoqchi boidilar. 
Bir k o ‘zli maxluq hall uxlab yotardi. Xon temir sixlami olovga 
qo'ydi. Sixlar c h o 'q q a aylangach, xon ularni maxluqning 
ko'zigasuqdi. Maxluq og'riqningzo'ridan qichqira boshladi. 
Q o iin i cho'zib, ovchilami izlashga urindi. Lekin ulardan hech 
birini to p a o lm ad i. O v c h ila r x o n n in g m a s la h a ti bilan 
qo'ylarning orasiga yashirinishgan edi. Bir ko'zli maxluq har 
qancha qidirsa-da, ularni topa olmaganidan so'ng shunday 
dedi: «Baribir, m endan qochib qutula olmaysanlar, bugun 
b o ‘lmasa, ertaga, albatta, qo'limga tushasanlar». Shundan 
so'ng u yana uyquga ketdi. Ovchilar esa gavdalarining katta- 
kichikligiga qarab q o ‘y tanladilar. ularni so'yib, terisi ichiga 
kirdilar. Ertasi kuni ular qo'ylar bilan birga oyoqqa turishdi. 
Bir k o 'z li m a x lu q h a m u y g 'o n d i. Q o 'y l a r n i yaylovga 
chiqarish uchun g 'or eshigini ochdi, o'zi esa eshik oldiga turdi. 
Ovchilar chiqib ketmasligi uchun q o 'y larn in g h a r birini 
paypaslab turdi. Uning hisobidagi h am m a qo'ylar yaylovga 
chiqib bo'lgan edi. Shundan so'ng bir ko'zli maxluq xitob 
etdi: «Ovchilar, qayerdasizlar? Bu yoqqa kelinglar!» Ovchilar 
g'o rd an tashqarida javob berdilar: «Ey, ahmoq! Ablah! Biz 
bu yerdamiz!» Ovchilarning tadbirkorligidan lol qolgan bit-
208

---