Alisher navoiy nom idagi samarqand davlat um versiteti a bdu r ash id a b d u r a h m o n o V



Download 7,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet65/190
Sana16.03.2022
Hajmi7,93 Mb.
#496288
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   190
Bog'liq
abdurashid abdurahmonov turkiy adabiyotning qadimgi davri

0 ‘g‘uzxon rivoyati. 
N u h p ay g ‘am barning o ‘g ‘li Yofas 
turkiylar mamlakatiga hukmdorlik qilib, yoshi ulg‘aygach, 
taxtga o ‘g‘li A buljahonni o'tqazdi. A buljahon ham umri 
tugay boshlagach, saltanatni t o ‘n g ‘ich o ‘g ‘li Dibatkuyga 
berdi. Shunday qilib, turkiylar mamlakatining hukmronligi 
D i b a t k u y x o n d a n o ‘g ‘li K u y u k x o n g a , K u y u k x o n d a n
t o ‘n g ‘ich o ‘g ‘li A lm u j a n n a x o n g a , A lm u j a n n a x o n esa 
qariganida mamlakatning yarmini o ‘g‘li Totorga, yarmini 
esa ikkinchi o ‘g‘li M o ‘g‘ulga topshirdi.Totor shohlikni o ‘g ‘li 
B uq o x o n g a berdi. M o ‘g ‘ul t o ‘rt farzand k o ‘rdi. U larni 
Q o r a x o n , U r x o n , K o ‘z x o n , A v u r d a x o n d e b a ta d i. 
M o ‘g ‘ulxonning o ‘g ‘illari inoq yashashdi, m amlakatga katta 
akalari Qoraxonni xon qilib k o ‘tarishdi.
Q oraxon bir o ‘g ‘il k o ‘rdi. U g 'o y at chiroyli bola edi. 
Lekin sira onasining sutini emmasdi. Bir kuni onasi tush 
k o ‘rdi. Tushida g o ‘dak onasiga shunday iltijo qilar edi:
- Ey, o n a, to sen X u d oy i ta o llo y ag o n aligig a im on 
keltirmas ekansan, h aq p arast b o ‘lmas ekansan, men sening 
sutingni emmasman.
O na g o ‘dakning aytganini qildi. X udo n in g yagonaligini 
tan oldi. G o ‘dak esa onasini em a boshladi. Bolaning dili 
O lloh m ehri bilan t o ‘lgan edi. Bir y o s h id a x u s h s u r a t 
f a rz a n d g a aylandi. Q o ra x o n b o la b esh ik d a nur sochib 
yotganini k o ‘rib, shodlandi. 0 ‘sha davrdagi urf-odatga 
k o ‘ra f a rz a n d g a ism bir yo sh g a t o ‘lg an id a berilar edi. 
Q o r a x o n x o tin ig a « 0 ‘g ‘limiz bir y a s h a r b o 'ld i. U nga 
qanday ism q o ‘yamiz?» deb maslahat solgan edi. beshikdagi 
g o 'd a k shirin ovozda tilga kirdi:
- M ening nomim 0 ‘g ‘uz.dir.
O dam lar uning so ‘zini eshitishib, hayratlanishdi. Axir, 
u la r b ir y o s h li b o la g a p i r a y o t g a n i n i b irin c h i m a r t a
k o ‘rishlari edi-da.


Shundan keyin g o 'dakka 0 ‘g ‘uz nomini berdilar. 0 ‘g ‘uz 
balog‘atga yetgach, Qoraxon uni ukasi Urxonning qiziga 
uylantirdi. Qiz qarindosh b o ‘lganligi uchun 0 ‘g ‘uzxon unga 
iltifot k o ‘rsatmadi. Ov va sayr bahonasida undan uzoq yurdi.
0 ‘g ‘uzning uylantirgan qiziga ko'ngli yo'qligini eshitgan 
Q oraxon qattiq ranjidi va ikkinchi ukasi K o ‘zxonning qizini 
xotinlikka olib berdi. Bu qiz xudojo‘y emas edi. Shu sababli 
0 ‘g ‘uzxon bu qiz bilan ham irodat qilmadi. Q oraxon bu 
voqeani ham eshitib, xafa bo'ldi. A m m o uchinchi ukasi 
U rx o n n in g qiziga 0 ‘g ‘u zx o n n in g roziligisiz u y la n tin b
q o ‘yishga ju r’at etolmadi.
0 ‘g ‘uzxon bir kuni ovdan q ay tish d a am akisi U rxon 
yashaydigan qarorgohga tushib o ‘tdi. Xiromon a r ig i b o ‘yida 
uning qizini k o ‘rib, oshiq b o ‘ldi. K o ‘z qarash la ri bilan 
muhabbatini izhor etdi. Qiz rozilik berdi. 0 ‘g ‘uzxon unga 
uylanish uchun otasining ham roziligini oldi. Ular shu qadar 
ahil va d o ‘st b o ‘ldilarki, 0 ‘g ‘uzxon o ‘z nikohidagi boshqa 
ikki xotini xonasiga kam dan-kam kiradigan b o ‘ldi. Qoraxon 
bu voqeani eshitib, yana xafa b o ‘ldi. Bir kuni 0 ‘g‘uzxon ovga 
ketgan edi. U kelinlarini chaqirib, ularning dardini eshitdi. 
0 ‘g ‘uzxonning ikki xotini ko'ziga yosh olib, erini aybladilar, 
u ota dinini tark etib, boshqasini tan olayotganini aytdilar. 
Q o rax o n bu gapni eshitib, ilondek t o ‘lg‘andi, o ‘z o ‘g ‘li 
0 ‘g‘uzxonga qarshi lashkar t o ‘plashni buyurdi. 0 ‘g‘uzning 
kichik xotini Q o ra x o n n in g v ajo h atid a n x a b a r topdi va 
shikorga bo rib, erini ogoh etdi. Ota va bola o ‘rtasida keskin 
ja n g b o ‘ldi. .Urushda Q o rax o n halok b o i d i va shohlik 
0 ‘g ‘uzxon q o ii g a o ‘tdi.
0 ‘g ‘uzxonning xoqonligi 73 yil davom etdi. U iymon- 
e ’tiqodli davlat qurdi. Unga b o ‘yin tovlaganlar Turkiston 
sarhadidan chiqib. Chin tom onga, k o ‘pchiligi T o to r shohi 
h u z u r i g a k e t d ila r . 0 ‘g ‘u z x o n n i n g m o ‘g ‘ul va t o t o r
lashkarlari bilan dastlabki jangi bo'ldi. Q o ‘shin tarkibidagi 
odam lar mavqelariga qarab, yettiga b o ‘lindilar va jangga
111


kirishdilar. 0 ‘g ‘uzxon Chin va Xitoy, Turkiston, Saqlob 
m a m la k a tla rig a h o k im bo 'ld i. T alo tin , T alo sh , Salosi, 
S a y r a m
s h a h a r l a r i d a n
to
B u x o r o , 
S a m a r q a n d
sarhadlarigacha yerlarni o ‘z tasarrufiga kiritdi. 0 ‘g‘uzxon 
Chin va M ochin m am lakatlaridan Rus dengizigacha, Oltoy 
va Q onqoydan Jayhun daryosigacha bo'lgan mamlakatlarni 
egalladi. U tu rk va ajam shohlari orasida misli Jamshid 
(«Avesto»da bayon etilishicha, adolatli h u k m ro n, najotkor 
kuch) edi.
0 ‘g ‘uzxon turklarning qavmlariga laqab qo'ydi: uyg‘ur, 
qonqli, qipchoq, qorluq, xalaj, chiyug1 va boshqalar. H a r 
bir qavm ga n om q o ‘yilishining m a ’nosi bor edi.

Download 7,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   190




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish