Alisher navoiy nom idagi samarqand davlat um versiteti a bdu r ash id a b d u r a h m o n o V

K o ‘r qullar rivoyati. S kiflar o 'z ix tiyo rid a g i barcha
qullarining ко 'zlarini ко ‘r qilishar ekan. Buning о ‘ziga xos
sa b a b la ri ham bo 'Igan. Ular b iy a sutini ichishni xush
ko'rishgan. Sutni o'zlariga xos tarzda sog'arkanlar, avval
nayga o'xshash suyakni baytalning qiniga o'rnatishadi,
so 'ngra biri og ‘iz bilan pujlab, и yerga havo jo ‘natadi,
ik k in c h isi esa b iy a n i s o g 'ib oladi. E lin d a g i to m irla r
shishganidan so ‘ng biyadan sut osongina sog ‘ilar ekan.
Biyadan sog ‘ib olingan sut yo g ‘ochdan yasalgan tog ‘oraga
solinadi. So ‘ngra y o g 'och tog 'ora atro figa ко 'r qullar
o'tirishadi. Skiflar qullariga sutni chayqashni buyuradi.
S u tn in g tin d irilg a n ( q a ym o q la n g a n ) u stk i q a tla m in i
yig ‘ishtirib oladilar. Sababi, qaymoqlangan qismi juda у uqori
baholangan. Skiflar qo ‘Iga tushgan asirlarining к о 'zini ко ‘r
qilishlarining boisi mana shu.
0 ‘tm ish va hozirgi zam on tarixchilari skiflarni turli xil 
qabilalar bilan bog'lashadi. Antik tarixchilardan Gekatey 
skiflarni hindlar yeridagi Qobul shahri atrofida joylashgan 
d e b h i s o b l a y d i . A r r i a n v a S t r a b o n s k if n i k o ' p l a b
qabilalarning um um lashgan nomi deb biladi. Qadimgi rim 
adiblari parfiliklarni urf-odati va qurol-aslahasi bir xilligiga 
k o ‘ra skiflar, deb yozishadi. P o m p ey T ro g esa P arfiya 
davlatini skiflar yaratgan, degan fikrni ilgari suradi. X asrda 
yashagan Rim olimi Pliniy skifni bir necha qabilalarning 
nomi, deb tushunadi. Bu qabilalar orasida sak, massaget, 
day, issedon, arim asplar m ashhurlaridan, deb t a ’kidlaydi. 
A .B .D itm ar skiflarning tilini sak va massaget qabilalari 
bilan u r u g ‘dosh deb t a ’kidlaydi. F .S ulay m o n o v a «skif» 
degan nom bir qabila, elat yoki xalqning nomi emas, balki 
bir q an ch a qabila. elat va xalqlarning birlashmasi yoki 
siyosiy um u m lash m a, deb aytilgan fikrlarga q o ‘shiladi.
63

---

N .R ahm o n o v ham «skif» atamasi siyosiy umumlashmagan, 
nisbatan q o ‘llanilgan b o ‘lishi kerak», degan xulosaga keladi.
Skiflar k o ‘p qabila va xalqlarning umumlashgan nomi 
b o 'lishiga ta ra fd o rlik qilish m um kindir. Lekin, haqiqiy 
skiflar ham mavjud b o ‘lganlar. Bu albatta bizning nuqtai 
n a z a r i m i z . T a r i x s h u n o s l a r s k i f l a r k i m m e r i y l a r n i
m a g ‘lubiyatga uchratgach m a n b alard a kimmeriylar nomi 
k o ‘r in m a s d a n q o lg a n lig in i y o zish ad i. Bu o ‘z - o ‘zid an
ravshanki, skiflar kimmeriylarni o'zlariga q o ‘shib olganlar 
va ular ham skif nomi bilan yuritila boshlangan. Demak, 
s k i f u m u m l a s h m a a t a m a s i f a t i d a b ir d a v l a t , b ir
xoqonlikning nomidir. Bu davlatda yuzlab qabila va millat 
xalqlari yashagan.
G ero d o t skiflar m am lakatiga Eron shohi D o ro bostirib 
kelganligi h aq id a keltirgan rivoyatda bu mavzu o ‘zining 
yorqin ifodasini topgan.