Alisher navoiy nom idagi samarqand davlat um versiteti a bdu r ash id a b d u r a h m o n o V

Erdi uza eranlar
Erdam begi bilig tag
A ydi о 'kush о 'gutlar,
Bordi qadim donolar.
Tog ‘day yuksak bilimda.
Eslab о ‘gitlarini
Ко 'nglim bo ‘lur angar, s a g
'. 
Quvonch ortar dilimda.
Qadimgi donolarning 
0
‘gitlari otalar so‘zidir. Bu janrga 
xos namunalar Y usuf xos Hojibning «Qutadg'u bilig» asarida 
k o 'p la b keltirilgan. Ja n r talabiga k o 'r a , o ‘git va biligni 
qadimda kim aytganligi eslatiladi, so'ngra matni keltiriladi. 
Masalan quyidagi parcha shunday xususiyatga ega.
Neku ter eshitgil ко ‘r elchi bo ‘gu
Bo ‘gu so ‘zlari bulsa ash-teg yegu.
(Nima der eshitgil, dono el boshi,
Dono so ‘zi go ‘yo egulik oshi).
Qilich birla aldi ко 'r el alg 'uchi,
Qalam birla basti ul el basg ‘uchi.
( Qilich birla oldi, ко ‘r el olg ‘uchi,
Qalam birla oldi el boshqaruvchi).
Qilich birla alsa bo ‘lur terk elig,
Qalam bo ‘Imag ‘incha basumas alig.
( Qilich bilan olsa bo 'lar el bosib,
Qalamsiz qo
7 
bilan bo 'Imas boshqarib).
Qilich birla alsa qayu el kuchun,
Ani sursa bo ‘Imas о ‘kush y il о 'chun.
( Qilich so 'ndirsa gar qaysi el kuchun,
So 'ndirib bo ‘Imaydi adovcit о ‘chin).
Qalam birla tutsci qayu kend ulush,
Tilak tegrur anda tuzuka ulush.
( Qalam-la tutilsa qaysi el, qishloq,
Orzu umidlarga yetishar uzoq).
I. 116
347

---

U s h b u t a ’r i f d a n a y o n b o ' l a d i k i , sav b ir n e c h a
tu s h u n c h a la r lfodasi b o ‘lib, uning bosh m a ’nosi xabar, 
voqeiylik, yangilikdir, D em ak, biror voqeiylik aks etgan 
adabiy ja n r, kitob yoki o g'zak i nutq sav deb yuritiladi. 
D e v o n d a sav nom i bilan ata lg a n ad ab iy tu s h u n c h a la r
qadimgi turkiy ad abiyotda o ‘z ildizlariga ega. Biz yuqorida 
sav - o t a l a r s o 'z i n i n g o ‘ziga xos x u s u s iy a ti h a m d a
n am unalari haqida fikr yuritdik. Y ana q o'sh im ch a tarzda 
shuni bayon etish m um kinki, « Q u tad g ‘u bilig»dagi shaklga 
k o ‘ra, q a d im g i a j d o d l a r d a n q olg an h ik m a tla r , p a n d - 
nasihatlar «neku der» - «nima der» kirish birikmasi bilan 
boshlanadi. Demak, «otalarimiz. ajdodlarimiz nima degan, 
eshit, ularning dono fikrlariga amal qil» tarzidagi bayondan 
so ‘ng sav beriladi. « Q u tad g ‘u bilig»da keltirilgan savning 
bu shakli A lp Er T o ‘nga, Alp Er, T o 'n g a Alp Er. Jahongir 
kishi, D o n o elbegi, Elchi boshi, Beklar begi, Botir kishi nomi 
bilan b o g ia n g a n d ir. D emak, dostondagi savlar yuqorida 
n o m l a r i z i k r e t ilg a n s h a x s l a r a y t g a n d o n o f i k r l a r
hisoblanadi.