Алишер навоий номидаги тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети ҳузуридаги илмий

“Натойиж ул-афкор” тазкирасида аёллар ва улар 
ижодида келган байтлар сони
Байт

---

14 
2-диаграмма. “Оташкаде” тазкираси 
Биз томондан тадқиқ этилган барча тазкираларда эса, 3004 нафар аёлга 
оид зикр келтирилган, аммо бу миқдор аниқ эмас, чунки тазкираларда Оиша, 
Офоқ Бегим Жалойир, Иффатий, Исматий, Туни Отуний каби аёллар номи 
қайта-қайта такрорланган. Мазкур манбаларда шоиралардан ташқари машҳур 
хаттотлар (Хуршидкуллох Хотун, Марям Бону, Ҳумо Наққош, Гўлин Хонум, 
Шод Мулк, Гавҳаршод, Марям Нойиний), мусиқашунос ва муғаннийлар 
(Маҳастий, Зуҳра, қўшиқчи-Моҳ Лақо), ҳадис билимдонлари (Умм Аҳмад, 
Умм Кўлсум Қазвиний, Фотима Табарий, Фотима Кошоний, Қамар Сито 
Ҳасанободий), раққосалар (Шоҳи, Бедилий Хиёбоний), муаллималар (Рўбоба 
Хонум, Рўбоба Маръаши, Сито ун-нисо), рассомлар (Камолиддин Беҳзод 
шогирди Саҳифа Бону, Руқия, Жаҳонгир подшоҳ даврида Нодира Бону, 
Мискина), тилшунослар (Зейғар Хоним), давлат бошқарувида иштирок этган 
ҳукмдор аёллар (Подшоҳ Хотун, Нур Жаҳон Бегим) ҳақида қизиқарли тарихий 
маълумотлар учрайди. Хусусан, V асрда (ҳижрий) яшаган Маҳастийнинг 
рубоийнавис, мусиқашунос, муғанний сифатидаги маҳорати, VII аср Кермон 
шоҳи Подшоҳ Хотун, VIII аср Жаҳон Малак Хотун номи билан машҳур бўлган 
ҳукмдор аёллар ҳақидаги ноёб фактлар айнан тазкиралар туфайли бугунги 
кунимизгача етиб келганлиги ойдинлашди. 
Тазкира тузишда муаллифлар ижодкорлар номини жойлаштиришда 
уларнинг номларини алифбо тартибида, географик ҳудудлар бўйича, 
хронологик тартибга риоя қилинган ҳолда берганлари аниқланди. 
Диссертациянинг II боби “XV-XX аср адабиётида аёлларга 
бағишланган тазкираларда форсийгўй шоиралар ижоди талқини” деб 
номланади ва уч фаслдан иборат. Биринчи фаслда “Жавоҳир ул-ажойиб” ва
“Мажолис ун-нафоис” тазкирасининг қиёсий-чоғиштирма тадқиқи амалга 
оширилган. Алишер Навоийнинг “Мажолис ун-нафоис” ва Фахрий 
Ҳиравийнинг “Жавоҳир ул-ажойиб” тазкираларини қиёслаш натижасида,