Aleksandr Konstantinovich Glazunov

 

 

 

 

Reyngold Moritsevich Glier 

 

Atoqli sovet kompozitori,san’atshunoslik fanlari doktori, professor Reyngold 

Moritsevich  Glier  ajoyib  kompozitorlik  mahorati  bilan  sovet  musiqa 

madaniyati tarixida katta o’rin tutadi.        Reyngold Moritsevich Glier 1875-

yilning  yanvarida  Kiev  shahrida  tug’ildi.  Uning  otasi  musiqa  asboblarini 

yasovchi va tuzatuvchi usta bo’lgan.U valtorna, truba, fleyta va klarnet singari 

damli  asboblarda  chalgan.Shuning  uchun  ham  yosh  Reyngold  musiqa  olami 

bilan  juda  barvaqt  tanishadi.Kapelmeystr  va  skiripkachi  Vaynberg 

Reyngoldga  skripka  chalishni  o’rgatdi.  U  14  yoshida  fortepiano  va  skripka 

uchun  kichik  pyesalar  yoza  boshlaydi.  Ammo  otasi  kichik  o`g`li 

Reyngoldning 

o`z 

hayotini 

musiqa 

bilan 

bog`lashini 

sira 

ham 

istamasdi.Shuning  uchun  uni  Kiyev  gimnaziyasida  o`qitadi.  Biroq  otasining 

do`stlari bolada musiqa iste’dodi zo`rligini aytib, uni o`z fikridan qaytaradilar. 

Shundan  keyingina  Reyngold  Kiyev  musiqa  bilim  yurtida  o`qiydi  va  uni 

1891-yilda tugatadi  

Glier  musiqa  bilim  yurtini  tugatgach,1892-1893  yillar 

mobaynida  fortepiano,violonchel  uchun  pyessalar,torli  kvartet  uchun  ikkita 

asar,  xatto  simfonik  orkestr  uchun  uvertyura  yozgan  edi.        1893-yilda 

---

 

72 

Kiyevga  P.I.Chaykovskiy  keladi  va  konsertlarda  o`z  asarlariga  dirijyorlik 

qiladi.  Bu  genial  kompozitor  asarlaridan  olgan  kuchli  taassurot  Glierda 

Moskva  konservatoriyasida  o`qish  orzusini  tug`diradi.1894-yilda  uning  bu 

orzusi  ro`yobga  chiqadi.U  Moskva  konservatoriyasida  o`qish  davomida 

professor  Grjimalidan  skripka,  Chaykovskiyning  shogirdlari  S.Taneyev, 

A.Arenskiy,  M.Ippolitov-Ivanov  singari  atoqli  kompozitorlardan  musiqa 

nazaryasiga oid bilimlar oladi.  

Glier  konservatoriyada  olti  yil  o’qidi. 

Uning o’qish yillarida yozgan muhim asarlaridan biri ikkita skripka, ikkita alt 

va ikkita violonchel  uchun yozilgan sekstetdir. 

 Glier  1899  yilda  o’zining 

birinchi  torli  kvartetini,  1900  yilda  esa  birinchi  simfoniyasini  yozadi.  Glier 

Moskva  Konservatoriyasini  mahoratli  skiripkachi  va  musiqa  asarlarining 

muallifi  sifatida  tugatadi,  unga  oltin  medal  beriladi.Uning  nomi 

konservatoriyaning  kichik  zali  oldidagi  marmar  taxtaga  Taneyev, 

Raxmaninov,  Skryabin  singari  atoqli  musiqa  arboblarining  nomi  bilan  bir 

qator yozib qo`yiladi.  

    Glier 1900-yilda konservatoriyani tugatgandan so`ng, Moskva musiqa bilim 

yurtida garmoniya va musiqa taxlili  fanlaridan dars bera boshlaydi. 

  Glier pedagoglik faoliyati bilan bir qatorda ijodini ham davom ettiradi. Endi 

u  vokal  asarlar  yaratish  ustida  ish  olib  borib,  Pushkin,  Bayron,A.Tolstoy, 

Tyutchev  she`rlariga  romanslar  ,  xotin-qizlar  xo`ri  uchun  syuita,  fortepiano 

uchun  pyesalar  yozadi.  1904-yilda  ikkinchi  sekstetni,  1905-yilda  uchinchi 

sekstetni  va  ikkinchi  torli  kvartetni  yozadi.  Uning  «Inson  ko`z  yoshlari», 

«Qayg`uli  kech»,  «Go`zal  va  musaffo  bahor»,  «Yashaymiz,  yashaymiz» 

singari  romans  va  qo`shiqlari  Rossiyaning  o`sha  davrdagi  mashhur 

ashulachilari Nejdanova, Sobinov, Shalyapinlar tomonidan ijro etilgan edi.  

1902-1904 yillarda Sovet musiqasining atoqli arboblaridan N. Myasovskiy va 

S. Prokofyevlar Glierdan dars oladilar. 

   Shu yillarda kompozitor bolalarga atab birmuncha asarlar ham yozadi. Ular 

fortepiano uchun xilma-hil pyesa va eskizlardan iborat. 

  1905-yilda  Glier  musiqa  bilimini  yanada  oshirish  maqsadida  Berlinga 

boradi,  atoqli  kompozitorlar  bilan  uchrashadi  va  1907-yilda  Berlinda  uning 

ikkinchi simfoniyasi birinchi marta ijro etiladi.      

   1908-1911 yillar orasida kompozitor «Sirenlar» simfonik poemani va «Ilya 

Muromets » nomli uchinchi simfoniyasini yozib tugatadi. 

    Kompozitor  «Sirenlar»  va  «Ilya  Muromets»  asarlari  uchun  Glinka 

mukofotini olishga sazovor bo`lgan edi. 

---

 

73 

    Glier 1913-yilda Kiyev konservatoriyasi kompozitsiya fakultetiga professor 

bo`lib keladi. 

     Sobiq Ittifoqining taniqli kompozitorlardan B.Lyatoshinskiy, L.Revutskiy, 

musiqashunos  A.Alshvang  va  boshqalar  Kiyev  konservatoriyasida  Glierdan 

ta’lim  olgan  edilar.  Glier  rus  musiqa  jamiyati  konsertlarida  Borodin, 

Chaykovskiy, Rimskiy-Korsakovlarning asarlarini targ`ib qilishda katta ishlar 

qildi. 

     Ulug` 

Oktabr 

revolyutsiyasi 

g`alaba 

qozonganda, 

Glier 

Kiyev 

konservatoriyasining  direktori  edi.  U  o`z  zamonasining  ilg`or  ziyolilari 

qatorida  yangi  sotsialistik  musiqa  madaniyatini  yo`lga  qo`yish  va  uni 

rivojlantirishda bir talay ishlar qildi. 

     Kompozitor  1920-yildan  boshlab  Moskva  konservatoriyasining  professori 

bo`lib  ishlaydi.  Bu  konservatoriyada  sobiq  Ittifoqining  ko`zga  ko`ringan 

kompozitorlari: 

B.Aleksandrov, 

A.Davidenko, 

N.Ivanov-Radkevich, 

L.Knipper,  A.Novikov,  N.Rakov,  A.Xachaturyan,  musiqashunoslar:  A.Mutli, 

V.Sokolov, I.Sposobin va boshqalar Glierdan ta’lim olgan edilar. 

     1923-yilda  Ozarbayjon  xalq  maorif  komissarligi  Ozarbayjon  xalq 

musiqasini to`plash va milliy musiqa san’atining rivojlanishiga ko`maklashish 

uchun  Glierni  Ozarbayjonga  taklif  qiladilar.  Dastlab  u  xalq  kuylari,  so`ngra 

1923-1925  yillar  mobaynida  «Shoxsanam»  nomli  ozarbayjon  operasini 

yozadi. 

      Opera  to`rt  parda,  besh  ko`rinishda  yozilgan  bo`lib,  birinchi  marta  1926-

yilda  Boku  opera  va  balet  teatrida  sahnaga  qo`yildi.  Kompozitor  opera 

musiqasini  ozarbayjon  xalqiga  tushunarli  qilish  maqsadida  unga  o`ttizdan 

ortiq  xalq  qo`shig`i  va  cholg`u  kuylarini  kiritadi.  1934-yilda  kompozitor  shu 

operaning  yangi  variantini  yozadi  va  buning  uchun  Glierga  Ozarbayjon  xalq 

artisti unvoni, oradan bir yil o`tgach, RSFSR xalq artisti unvoni beriladi. 

      Glier  «Shoxsanam»  operasining  birinchi  variantini  tugatgandan  keyin, 

1926-1927  yillarda  o`zining  mashhur  «Qizil  lola»  baletini  yozib  tugatadi. 

Muallif  o`zining  bu  mashxur  baletini  yozishga  kirishishdan  oldin  «Xrizis», 

«Komendiantlar»  va  «Kleopatra»  kabi  baletlarni  yozib,  balet  musiqasi 

yaratish tajribasini yertarli darajada orttirib olgan edi  

     «Qizil  lola»  baletida  xitoy  mehnatkashlarini  rahmsizlarcha  ekspluatatsiya 

qilgan  chet  el  malaylari  va  ularning  zulmidan  azob  chekkan  jafokash  xalq 

hayoti ko`rsatilgan.