Aleksandr Konstantinovich Glazunov

---

 

1 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

MUSTAQIL DAVLATLAR HAMDO’STLIGI 

XALQLARINING MUSIQA ADABIYOTI 

 

 

 

---

 

2 

XVIII asr musiqasi 

 

XVIII-asr  Rossiya  tarixida  rivojlanishni  o’zgartirishida  rol 

o’ynaydigan  voqealar  sodir  bo’ladi.  Pyotr  I  ni  farmonlari  Rus  davlati  va 

uning madaniyatiga tubdan o’zgartirish kiritdi. Bu esa milliy madaniyatni  

har  tomonlama  rivojlanishiga  olib  keldi. 

Lekin bu o’zgartirishlar faqat jamiyatni boy qatlamlariga foyda keltiradi. 

Jamiyatni past qatlamlarida yashovchi aholi qullarga aylandi. 

XVIII asr davomida rus musiqa madaniyati juda tez rivojlandi. Rossiyada 

musiqa  san’atining  yangi  turlari:  opera,  fortepiano  va  simfonik    asarlar 

paydo  bo’ldi.  XVIII-    asr  oxirida  rus  musiqa  madaniyatida  esdaqolarli 

voqea- milliy kompozitorlik musiqa maktabi tashkil  topdi. 

Pyotr  I  musiqani  dvoryan  oilalariga  kirib  borishiga  diqqatini  qaratdi. 

Musiqa  faqat  bayramlarda  emas,  balki  ochiq  kechalar  ishtirokchisiga 

aylandi.  Ansambllarda  chet  eldan  kelgan  menuet,  allemanda,  gavоt  va 

boshqa raqslar   ijro etilardi. Chet el musiqasi bilan tanishish uchun Pyotr 

I  har  hafta  chet  el  kompozitorlari-  Korelli,  Vivaldi  va  boshqa 

kompozitorlarning  asarlari  ijro  etiladigan  konsertlar  uyushtirardi  va  bu 

konsertlarga  kelish  majburiy  edi.  Musiqa  bilan  tanishish  majburiy 

bo’lsada,  bu  holat  dvoryanlarni  musiqaga  qiziqishiga  olib  keldi.  Ular 

zerikishganlarida har xil musiqiy asarlarni yozishar va bolalarini musiqaga 

o’rgatishardi. 

Pyotr  I  o’tkazgan  hamma  bayramlarda  ijrochi  va  ashulachilar  ishtirok 

etardi. Bu bayramlarda “kant” shaklida asarlar ijro etilardi. Kantlar asosan 

Rus  davlatni  va  Pyotr  I  ni  sharaflash  mazmunida  bo’lardi.  Bu  kantlar 

“kant-vivat” deb ham atalardi. Kant-vivatlarning musiqasi marsh shaklida 

bo’lib, ko’tarinkilik, tantanavor  va bayramona kayfiyatda  ijro etilardi. 

Kantlarning  ba’zi    jihatlar  ta’siri  rus  klassiklarining  asarlarida  bilinadi. 

Glinkaning “Ivan Susanin”operasining  “Slavsya”  xori  bunga  misol  bo’la 

oladi. 

Moskvada  1702-yilda  ochilgan  teatr  (Kunst  teatri)  musiqa  va  teatr 

hayotini rivojida katta ahamiyatga ega. 

1733-yili  imperatritsa  Anna  Ioanovna  tomonidan  Peterburgga  gastrol 

uchun  italyan  drama  truppasi  taklif  qilindi.  Ko’p  o’tmay  kompozitor 

Franchesko Arayi boshchiligida opera truppasi tashkil etildi. 1736-yil shu 

truppa  tomonidan  Arayi  musiqasi  bilan  1-marta  “Sevgi  va  nafrat  kuchi” 

---

 

3 

nomli 

Italiya 

operasi  qo’yildi.  Truppada  italyan  va  fransuz 

kompozitorlarining operalari doimo qo’yilardi. 

XVIII- asr ning 50-yillarida operalar rus tilida ijro etila boshladi. Birinchi 

shunday opera Arayi tomonidan yozilib, Sumarokov so’zi bilan qo’yilgan 

bo’lib,  nomi  “Tsefal  va  Prokris”edi.  U  1755-yilda    namoyish  etilgan. 

Yangi san’at uchun hayotdan olingan rus  milliy  turmush tarzi   manbasi 

bo’ldi. 

Rossiyada  yangi  kompozitorlar  guruhi  paydo  bo’ldi.  Bulardan  Ye. 

I.Fomin, 

D.S.Bortnyanskiy, 

V.A.Pashkeyevich, 

M.Matinskiy 

I.Y.Xandoshkin,  M.S.Berezovskiy,  O.A.Kozlovskiy  va  boshqalarning 

ismlarini aytish joiz. Ularning ko’pi chet elda ta’lim olgandi. Shu davrda 

rus  musiqasi  umumyevropa  madaniyatiga  qo’shildi.  Rus  kompozitorlari 

Yevropa  kompozitorlaridan  musiqa  qoliplari,  garmoniya  va  orkestrovka 

sirlarini o’zlashtirishadi. Lekin bu ularga rus bo’lishlariga halal bermasdi. 

Ular o’z  ijodlarida rus hayoti, harakteri va qo’shiqlaridan foydalanib, ilk 

milliy asarlarni yaratishga muvaffaq bo’lishgan. 

Kompozitorlar  guruhi  katta  tarixiy  ahamiyatga  ega.  Ular  milliy 

kompozitorlik maktabiga asos solishgan. Ular ijodida opera, vokal lirikasi, 

moslashtirilgan  musiqa  rivojlanib,  XIX-  asrda  o’zining  ravnaq  topgan  

davriga olib keldi.