Aldegidlar, ularning tuzilishi, kimyoviy xossalari, chumoli va sirka aldegidlarining olinishi va ishlatilishi. Aldegidlar, ularning tuzilishi

Almashinish reaksiyalari : Etanolning gidrosulfitli hosilasi:

Aldegidlar almashinish reaksiyasiga kirishganda korbanil gruppaning kislorod atomi ugleroddan butunlay uziladi va uning o’rniga boshqa radikallar yoki atomlar kelib birikadi :
Masalan : aldegidlar fosfor (V) galogenidlari bilan birikkanda karbonil gruppaning kislorod atomi ikkita galogenga almashadi va to’yingan uglevodorodlarning galogenli hosilalarini hosil qiladi :

Aldegidlarga xlor yoki brom ta’sir ettirilganda, α – xloratdagi vodorodlar osonlikcha galogenlarga o’rin almashadi.

Aldegidlarga suv biriktirilsa ularning gidratlari hosil bo’ladi:

Ushbu reaksiya qaytar bo’lib, Erlenmayer qoidasiga binoan suvni tezda ajratib chiqaradi va yana aldegidga aylanadi. Shu sababli aldegid gidratlarini sof holda olib bo’lmaydi.

Oksidlanish reaksiyasi
Aldegidlar oson oksidlanadi. Ularning oson oksidlanishi ularning molekulasidagi karbonil gruppadagi aktiv vodorod borligidandir. Aldegidlar oksidlanganda kislotalar hosil bo’ladi. Bunda ular atomlaridagi uglerodlar soni o’zgarmaydi.

Masalan: Ag₂O ning ammiakli eritmasi ko’rinishida aldegidlarni oksidlaydi.

kumush sof holda ajralib chiqadi va probirkaning ichki devorlariga o’tirib qoladi va ko’zgu hosil qiladi. Shuning uchun bu reaksiya “kumush ko’zgu” reaksiyasi deyiladi va aldegidlarga sifat reaksiyasi hisoblanadi.
Aldegidlar mis (II) – gidroksidi bilan ham harakterli reaksiyaga kirishib oksidlanadi :

O’zaro bir – birlariga munosabatlari :
Ikki molekula alifatik aldegid etilat aluminiy ishtirokida kondensatsiya reaksiyasiga kirishib murakkab efirlar hosil qilishiga Tishchenko reaksiyasi deyiladi.

Bunda sirka aldegidining birinchi molekulasi sirka kislotagacha oksidlanadi, ikkinchisi esa etil spirtigacha qaytariladi. Natijada sirka etil efiri hosil bo’ladi.