Akusherlik va ginekologiyada hamshiralik ishi

TUG‘URUQ, TUG‘URUQ PAYTIDA
KO‘RSATILADIGAN YORDAM.
TUQQAN AYOL VA'CHAQALOQLAR
PARVARISHI
5.1. Tug‘uruqdagi fiziologik jarayon
T ug‘uruq m urakkab fiziologik jarayon hisoblanadi. U ho m ila­
dor ayol organizm ining ham m a a ’zolariga o 'zaro ta ’sir o ‘tkazishi 
natijasida paydo b o ‘ladigan yetuk hom ilaning va hom ila tuxum i 
qism larining tughlishini o ‘z ichiga oladi.
Tug‘uruq boshlanishining sabablari shu kungacha to ‘liq aniq- 
lanmagan. Bu ona va hom ilaning gorm onal ham da asab-reflektor 
sistemasiga bog‘liq, deb hisoblanib kelinadi. H om iladorlik oxirida 
estrogenlar m iqdori keskin ko'payadi, progesteron kamayib ketadi, 
bu b achadon m uskullarining kuchli qisqarishiga sabab b o ‘ladi.
Ikkinchi to m o n d an , bachado n m uskullarining reflektor q o ‘z- 
g‘aluvchanligi ortadi. Bosh miya qatlam ida q o ‘zg‘alish va torm oz- 
lanish jarayoni o ‘zgaradi. H o m iladan onaning orqa miyasiga im - 
pulslar keladi. Bularning ham m asi tug ‘uruq faoliyati boshlanishiga 
olib keladi. H om iladorlikning oxirgi 1 , 5 - 2 - haftasida hom ilador 
ayol organizm ida tug'uruqqa tayyorgarlik yakunlanadi. T ug'uruqqa 
tayyorgarlik qator belgilarda nam oyon bo ‘ladi. Bu belgilar tez kunda 
tug ‘uruq boshlanishi m um kinligini k o ‘rsatadi. T ug1 ishga 1 0 - 1 4 -
kun qolganda tu g‘uruq „xabarchi“lari paydo b o 'ladi, y a’ni:
— homilaning old qismi kichik chanoq og'ziga taqaladi, natijada 
bachadon tubi balandligi bir qancha tushadi va hom ilador ayolning 
nafas olishi yengillashadi;
— bachadon qo'zg'aluvchanligi kuchayadi, vaqt-vaqti bilan 
og‘riq paydo bo'ladi, bu soxta dard hisoblanadi. Bu holat m untazam
bo'lm aydi va b achadon bo 'y ni ochilishiga yordam berm aydi;
— hom ilador ayolning ta n a vazni kam aya boshlaydi;
— b ach ad o n b o 'y n id a n k o 'p m iq d o rd a shilim shiq ajralib 
chiqadi (shilim shiq tiqini ajralishi). H om ilador ayol bu holatni 
qo g'onoq suvlari ketayotganligi deb taxm in qiladi.
Tug'ish uzluksiz jarayon, u n i to 'x tatib bo'lm aydi. T u g'uru q 
shartsiz reflektorli akt, u bachadondagi hom ilani haydab chiqarish- 
ga yo'naltirilgan harakatga b ysunadi. U b achadon b o 'y n i yetil- 
gandan keyin boshlanadi. B achadon bo'yni „yetilganligi" qin orqali 
tekshirib ko'rib aniqlanadi. Bachadon bo'yni butunlay yumshagan,
64

---

2 sm ga qisqargan, bachadon bo'yni kanali bir barm oq o'tkazadigan 
bo'lib, ichki gum baz orqali hom ilaning old qism ini aniq paypaslab 
bilish m um kin. „Yetilgan" bachadon bo 'y ni chanoqning to 'g 'ri 
o 'lcham ida joylashgan bo'lishi kerak. H om ilaning 28—41 haftali- 
gidagi tug'uruq o 'z vaqtidagi tu g'u ru q deb aytiladi. 28 haftagacha 
bo'lgan tug'ish vaqti erta tug 'u ruq hisoblanadi. 41 haftadan keyingi 
tug 'u ruq m uddati o'tg an tug'uruq deb hisoblanadi.
T ug'uruq 3 davrdan iborat: I — bachadon bo'yni ochilishi; II 
— hom ilani haydash davri; III — yo'ldosh tug'ilish davri.
T u g 'u ru q boshlangan vaqtda k o 'z i yoriyotgan, tu g 'g an d a n
keyingisi esa ko'zi yorigan ayol deb ataladi.