Akusherlik va ginekologiyada hamshiralik ishi

spirtli ichimliklar
ichish 
oqibatida bachadonda Alkogol sindromi paydo bo‘Iadi, bola jismoniy 
va ruhiy nuqsonlar bilan dunyoga kelishi, y a’ni aqli zaif yoki yuz 
va q o ‘l-oyog‘ida ayrim nuqsonlar b o ‘lishi m um kin.
O ta-o nalar alkogolizm i avlodiga 3 xil yo‘l bilan ta ’sir qilishi 
m um kin: jinsiy hujayralarga zaharli (toksik) ta ’siri; o ‘sayotgan
52

---

homilaga ta ’siri; bola tug‘Ugandan keyin chaqaloqlik davrida alkogol 
bilan zaharlanish belgilari paydo b o ‘lishi m um kin.
Bola aqlining zaiflik darajasi otaning spirtli ichim liklar ichib 
yurish m uddati va ichish darajasiga bog‘liq. Sperm atozoidlar orasida 
harakatsiz yoki shakli o ‘zgargan hujayralar k o ‘p uchraydi. U lam ing 
u ru g‘lantirish faoliyati birm u ncha past b o ‘ladi. Bunday ho lat kam
ichadigan erkaklarda ham uchrashi mumkin. U lar jinsiy aloqa vaqtida 
m ast bo'lsalar, shunday holatni kuzatish m um kin.
Ayolning spirtli ichim lik iste’m ol qilishi natijasida hom ilaning 
tushishi, bolaning o ‘lik tughlish xavfi paydo b o ‘ladi.
B a’zida ayollar hom ilador ekanliklarini bilmay, spirtli ichimlik 
iste’mol qilishlari mum kin. K o'pchilik kam miqdordagi alkogol hech 
qanday ta ’sir qilm aydi, deb o ‘ylaydi, lekin bunday emas.
Narkotik moddalarni
ta ’sir doirasiga k o ‘ra bir n ech ta guruhga 
bo ‘lish m um kin: tinchlantiruvchi, faoliyatni buzuvchi, q o ‘zg‘atuv- 
chi va fantastik his-tuyg‘ular hosil qiluvchi.
N arkom anlik jamiyatimiz uchun yangilik emas. Q adim dan ba’zi 
xalqlarda h ar xil m oddalar iste’m ol qilib kelingan. N arkotiklardan 
eyforiya hosil qilish uch un , y a’n i kayf qilish, jism oniy yoki ruhiy 
yengillik sezish m aqsadida foydalaniladi.
Hoziigi vaqtda ham bu moddalar shunday maqsadlarda ishlatiladi. 
N arkotiklar narkotik iste’mol qiluvchilam ing hayoti uch u n m uhim
narsaga aylanib qoladi, y a’ni u lar bu m oddani sotib olib, iste’m ol 
qilish u c h u n h a m m a narsaga tayy or b o ‘ladilar. K asallikning 
rivojlanishi zaham ing bosh miyaga, y a’ni asab sistemasiga nechog’- 
liq tez va qanday ta ’sir ko‘rsatishiga bog‘liq. Q ayta-qayta ruhiyatida 
jo ’shqinlik hosil bo'lishini kutib, k o ‘p m arotaba iste’m ol qilish 
insonni bu m oddaning quliga aylantiradi.
N arkotik m oddalar iste’mol qUishning tobora kengayib ketishiga 
ijtim oiy sharoit sabab b o ‘lm oqda. C h u n o n ch i, k o ‘p m iqdorda 
m ablag1 orttirishga intilish, haqiqatni k o ‘ra olm aslik, aholi m a ’lum
tabaqasining kun 
k o ‘rishining o g ‘irligi, yolg‘izlik hissi sabab 
b o ‘lmoqda.
Y oshlarning giyohvandlikka berilib ketishiga, a w a lo , oiladagi 
sharoit sabab bo 'lm oqda. Tekshirishlar shuni ko'rsatdiki, narkotik 
m oddalarni k o ‘proq yoshlar, y a ’ni oilasida to ‘liq, yaxshi m oddiy 
sharoit b o ‘lsa-da ota-ona va farzandlaming orasida mehr-oqibatning 
yo‘qligi, bir-birini tushunm aslik, m a ’naviy yaqinlikning yo ‘qolib 
borishi sabab b o ‘lm oqda.
N arkom aniyaning keng tarqalib borish sabablaridan yana biri— 
yoshlarning qarovsiz va nazoratsiz qolib ketishidir.
53

---

N arkom aniya bu jam iyat u ch u n m uhim m uam m odir, chunki 
bu kasallikka chalinganlar o ‘zlari uchun bedavo dardni sotib oladilar. 
G iyohvandlik faqat jism oniy kulfat em as, u turli jinoyatlarga yo ‘l 
ochib, m a’naviy tanazzulga ham sabab b o ‘ladi. N arkotik moddalarni 
uzoq vaqt iste’mol qilish odam ning sog‘lig‘iga ju d a yom on ta ’sir 
qiladi. N arkom anlarda gastrit, gepatit, yurak faoliyatining susayishi 
ham da tan a vaznining kam ayib ketishi kuzatiladi. B em orlar o ‘z 
yoshiga nisbatan an ch a katta k o ’rinadilar, yuzlarida ajinlar paydo 
bo ‘lib, tishlari tushib ketadi. Jinsiy gorm onlar faoliyati susayib, 
urug‘lantirish xususiyati pasayib ketadi. Jinsiy moyillik tez so’nadi. 
N arkom anlarning 1/4 qism igina farzandli b o ‘la oladi. Bunday 
bolalam ing taqdiri ham ayanchlidir, chunki narkotik m oddalam ing 
ta ’siri ularning nasliga ham ta ’sir ko ‘rsatadi.
Homila narkotiklar bilan zaharlansa, u nuqsonlar bilan tug'iladi. 
G allutsinatsiya chaqiruvchi m oddalar xrom osom alarning tarkibini 
buzadi. M a’lumki, ota-ona xromosomalaridagi ozgina o ‘zgarish ham 
naslga sezilarli ta ’sir k o ‘rsatadi. X rom osom a tarkibining buzilishi 
ko‘p tuxum hujayralarining nobud b o ‘lishiga olib keladi. N arkom an 
ayollarda o ‘z -o ‘zidan bola tushish sabablari ham xrom osom alar 
ta rk ib in in g o ‘zgarishi tufayli so d ir b o ’ladi. N o b u d b o ‘lm ay, 
rivojlanib boruvchi tuxum hujayrasi og‘ir asoratlarga sabab b o ‘ladi, 
ya’ni hom ila o ‘lik tug'iladi yoki aytib o ’tilganidek, m ajruh far- 
zandlar dunyoga keladi.
H om iladorlik vaqtida narkotiklarni iste’m ol qilishning salbiy 
ta ’siri ikki xil y o ‘l: bevosita (em brion yoki hujayraning buzilishi 
natijasida) ham da bilvosita (ayol gormonlarining tarkibi va bachadon 
shilliq qavati xususiyatining o'zgarishi) bilan yuzaga chiqadi.
N arkotik m oddalar kichik m olekular og’irlikka ega b o ‘lib, 
yo ’ldoshdan oson o ‘tib ketadi va hom ilada uzoq vaqt davom ida 
aylanib yuradi. H om iladorlikning birinchi uch oyida suyak, mushak 
va ichki a ’zolar (buyrak, yurak, o ‘pka va boshqalar) sistemasiga 
ta ’sir qiladi, kechki m uddatlarda esa hom ila o ’sishining to'xtashi 
kuzatilishi m um kin. G iyo h v an d lik k a berilgan h o m ilad o rn in g
farzandlarini 30—50% da tan a vazni m e’yoridan kam b o ’ladi.
Homilaning narkotik moddalarga o'rganib qolishi u tug'ilgandan 
keyin ham xatarli b o ‘lib qolaveradi: bolaning uyqusi buziladi, qattiq 
chinqiradi, tez-tez esnab, ko‘p terlaydi, aksa urish, ko'ngil aynash, 
ich ketish, tana haroratining k o ‘tarilishi, m ushak tonusining ortishi 
yoki kam ayishi, reflekslarning kuchayishi kuzatiladi. B unday 
vaziyatda kasallik belgilarining hammasi ham xatarli bo‘lib qolaveradi.
54

---

Chaqaloqda bu sindrom paydo b o ‘lishi, b o ‘lajak onaning oxirgi 
marta qachon va qanday m odda iste’mol qilganiga bog‘liq, bu sindrom 
agar ayol tu g ‘ishdan oldin m orfm yoki shunga o'xshash o ‘tkir 
narkotik m oddalar qabul qilgan bo'lsa, bola tug'ilganidan 2—3 kun 
keyin, agar tinclilantiruvchi m oddalar qabul qilgan b o is a , ikkinchi 
hafta oxirida paydo bo'lishi m um kin. Boshqacha aytganda, bu 
sindromning klinik kechishi va ko'rinishi narkotik m oddalam ing turi, 
qabul qilingan miqdori va homiladorlikda iste’mol qilgan vaqtiga bog‘liq.
C haqaloq tug1 Ugandan so‘ng tez-tez nafas olsa, bu unga kis­
lorod yetishm ayotganligini bildiradi.
M a’lum ki, narkotik m oddalar onada im m unologik, endokrin 
va biokimyoviy jarayonlam ing buzilishiga olib keladi, bu, o ‘z vaqtida, 
tug‘m a yoki tu g‘ilgandan keyin paydo b o ‘ladigan turli kasaUiklarga 
asos bo ladi. Bunday onalardan albatta „nim jon“ farzandlar tug‘Uadi.
C haqaloqni narkom an o n a em izishiga yo ‘l qo'ym aslik kerak, 
chunki narkotik m oddalar boshqa dori m oddalari kabi ayol qonida 
aylanib yuradi va hosil b o ‘lgan sut tarkibiga kiradi. M a ’lum otlar 
shuni ko‘rsatm oqdaki, so‘nggi paytlarda narkotik va spirtli ichimlik- 
larni birga iste’m ol qiluvchi o n alar k o ‘p u ch ram o q d a. U larni 
birgalikda iste’mol qilish hom ilaga yanada salbiy ta ’sir ko'rsatadi.
H ozirgi vaqtda b ir q an ch a m am lakatlarda giyohvandlik va 
alkogolizm m uam m osiga qarshi kurash u ch u n ilmiy tekshirishlar 
olib borilm oqda.