Akusherlik va ginekologiyada hamshiralik ishi

Tug'uruqni og'riqsizlantirish.
Tug‘uruqning Idavrida og‘riqsizlantirish uchun quyidagilar talab
qilinadi:
— og'riqni qoldiradigan vositalar faqat o n a u ch u n em as, balki 
hom ila uch un ham butunlay zararsiz bo'lishi kerak;
— tug'uruq nin g I davri davom iyligini nazarda tutgan holda bu 
vositalar uzoq vaqt davom ida qo'llanilishi m um kin;
— tug'uvchi ayol bilan doim iy m uloqotda b o'lish kerak.
H ozirgi zam on akusherlik anesteziologiyasida, dori m odda-
larining h ar xil yo'nalishi va ta ’sir qilishini nazarda tutib o g'riq - 
sizlantirishning turli usullaridan foydalaniladi.
M asalan, tran k v ilizato rlar bosh m iya fu n k sio n al h o la tin i 
norm allashtiradi, his-hayajonni pasaytiradi (trioksazin, m epro- 
bom at). Shu bilan birga bachadon bo'ynining katta ochilishi uchu n 
m ushak orasiga prom edol (20 mg) va pipolfen (50 mg) ham da 
m ushak orasiga spazm olitiklar (no -sh pa, gangleron) yuboriladi.
O g 'riq qoldirish m aqsadida ney roleptiklardan (droperidol, 
fentanil) foydalanish m um kin.
T ug'uruq vaqtida og'riq qoldirish m aqsadida diazepam birlash- 
masi (seduksen, valium ) va analgetiklar (prom edol) d an foyda­
laniladi.
Nafas yo'llari orqali beriladigan anestetiklarga natriy oksibutirat 
(G O M K ) va viadril kiradi.
77

---

Tug'uruq vaqtida og'riq qoldirishning hozirgi zam on usullariga 
peridural og'riq qoldirish (og'riq qoldiruvchi m odda bel sohasidagi 
orqa miya atrof to'qim asiga yuboriladi) usulidan foydalaniladi. Bu 
og'riq qoldirish usuli faqat o 'ta og'ir akusherlik patologiyasida ishlatiladi.
Nafas yo'llari orqali beriladigan anestetiklar bilan ham og'riq 
qoldirish mum kin. Bu holda azot (I) oksidi beriladi. Bu og'riq 
qoldirish usulining ta ’siri sust bo'lganda uni analgetiklar bilan birga 
o'tkazish mum kin.
Trixloretilen trilen yuqori analgetik ta ’sir ko'rsatadi. „Trilan" 
app arati y o rd am id a tu g 'u v c h i ayol m u staq il rav ish d a trile n
m oddasidan nafas olishi m um kin.
T ug'uruq paytida og'riq qoldirish m aqsadida m etoksifluran 
(pentran) dan foydalanish m um kin, u ju d a faol va uning oz 
m iqdori ham yaxshi natija berishi m um kin.
T ug'uruq vaqtida og'riqsizlantirishni shifokor nazorati ostida 
tibbiyot ham shirasi bajaradi.
Tug'uruqning II davrida homilador ayol parvarishi.
Bachadon bo'yni to 'liq ochilib, hom ila oldi suvlari ketganidan 
keyin, homilador ayol aravacha yordamida tug'uruq zaliga o'tkaziladi 
va maxsus karavotga yotqiziladi. K aravotning bosh to m on i biroz 
ko'tarilgan holatda bo'ladi. Oyoq qismi biroz qisqartirib surilgan 
bo'lishi mumkin. Karavotda oyoq qo'yadigan va qo'llar bilan ushlab 
turadigan maxsus m oslam alar bo'lib to 'sh ak ham kleyonka bilan 
o'ralgan, 3 qism dan iborat bo'ladi.
Karavotda yotgan hom ilador ayolning oyoqlari tizza va chanoq- 
son b o 'g 'im id an bukilgan va karavotga tiralgan holda bo'ladi. Bu 
bilan yarim o'tirgan holatga kelinadi, natijada hom ilaning tug'uruq 
yo'llari orqali yengil harakatlanishiga erishiladi (24- rasm). K ucha- 
niqni oshirish uchu n m oslam alar ushlab turiladi.
24- rasm. Homila tug‘iladigan davrda ayolning vaziyati.
78

---

T ug'uruq zalida maxsus zararsizlantirilgan choyshablar (ko‘r- 
pa va ipli m atodan u ch ta taglik) va chaqaloqqa birlam chi ishlov 
berish u ch u n steril buyum lar (2 ta Koxer qisqichi, Rogovin chegasi 
yoki u ch b u rch a k shaklidagi steril m ayda salfetkalar. Rogovin 
chegasini qisib qo'yish uch u n qisqich, paxtali sharchalar, o 'lcho v 
tasm asi, ikkita kleyonka bilaguzuk, shilliqni so1 rib olish u ch u n
ballon yoki maxsus apparat) b o'lishi kerak.
Ayol organizmi I davrda maksimal darajada zo'riqadi. Tug'uruq 
yo'llari orqali tez-tez va uzoq davom etayotgan kuchaniqlar homilaga 
kislorod kelishini pasaytiradi. Shuning u ch u n bu davrda hom ila 
holatini kuzatib borish zarur. T ug'uvchi ayolning u m um iy ahvoli, 
to m ir urish tezligi, qon bosim i, tu g 'u ru q faoliyatiga doim o e ’tibor 
be rib turish kerak.
H om ila boshining tug 'u ruq yo'llari orqali qilayotgan harakatini 
quyidagicha vaziyatlari farqlanadi: bosh kichik c h an o q kirish 
tekisligiga taqalgan (25- rasm , o); bosh kichik ch anoqning kirish 
tekisligiga kichik segmenti bilan taqalgan (25- rasm, 6); bosh kichik 
chanoqning kirish tekisligiga katta segmenti bilan taqalgan yoki bosh 
kichik chanoqning keng tekisligida (25- rasm, 
d)\
kichik chanoqning 
to r tekisligida (25-rasm , 
e)
va bosh tos tubida yoki kichik ch a­
noqning chiqish tekisligida (25- rasm,./). Boshning bunday vaziyatlari 
akusherlik tashqi tekshiruvining 4 usulida aniqlanadi.
b
d
a
e
f
25- rasm. Homila boshining chanoq tekisliklariga nisbatan holati.
79

---

Boshning har bir tekislikda turish davomiyligi birinchi tu g‘uv- 
chi ayollarda 2 soatdan, qayta tug‘uvchi ayollarda 1 soatdan ortmasligi 
kerak. Boshning kichik chanoq tekisliklarida uzoq turib qolishi 
natijasida qon aylanishi buzilishi mum kin. Yumshoq to ‘qim alam ing 
ezilishi natijasida oqm alar hosil b o ‘ladi.
H om ilaning tug ‘uruq yo'llari orqali harakatlanishi paytida, 
uning bu davrdagi yurak urishini kuzatib borish shart, chunki 
kindik o'ralib qolishi, kichik chanoq suyagi va mushaklar tom onidan 
qarshilikka uchrashi m um kin.
Boshning yorib chiqish h olatida xodim lar tu g 'u ru q qabul 
qilishga tayyor b o iish la ri kerak. Ayolning tashqi jinsiy a ’zolari 
dezinfeksiya qilingan, xodim lar qo'llari yuvilgan, operatsiyadan 
oldingi holatdagidek steril q o 'lq o p va xalat kiyilishi kerak.
Tug'uvchi ayol oyog'iga baxilla kiydiriladi, oyoqlarining tizza va 
son sohalari steril oqlik bilan to'silgan bo'ladi.
Hom ila boshi yorib chiqishi vaqtida akusher homilaning yurak 
urishini, k u ch an iq lar xarakteri va ayolning um u m iy ahvolini 
kuzatib boradi.
Bosh yorib chiqish vaqtida tu g 'u ru q qabul qilishga kirishiladi. 
Tug'uvchi ayolga qo'llar yordam ida „oraliq muhofazasi" o'tkaziladi. 
Bu m uolaja hom ila boshining kichik o 'lch a m lar bilan tug'ilishi, 
hom ila va o n a tu g 'u ru q yo'llari shikastlanishining oldini olishga 
qaratilgan (26- rasm).
26- rasm. Akusherlik yordami.
80

---

T ug 'uruq qabul qiluvchi tug'ayotgan ayolning o ‘ng tom on ida 
turishi kerak. Homilaning boshi yorib chiqayotgan vaqtda erta yozilib 
ketmasligi u ch u n qarshilik ko'rsatiladi. Buning u ch u n chap q o ‘l 
kafti qov sohasiga, o ‘ng q o 'lnin g 4 tala b arm o g 'i hom ila boshiga 
qo'yiladi (26- rasm).
C haq alo q n in g te p a d o 'm b o q lari k o 'rin g a n d a n keyin bosh 
kuchaniq yo‘q vaqtda tug'uruq yo'llaridan chiqarib olinadi. Buning 
uch u n ko'rsatkich barm oq bilan hom ila boshi atrofidagi vulvar 
halqa asta-sekin cho'ziladi. O 'n g q o 'l oraliqqa, 4 barm oq chap 
katta jinsiy lablar sohasiga qo'yilgan holda, k atta barm oq esa o 'n g
sohaga qo'yilgan holda bo'ladi. Bosh va ko'rsatkich barm oq orasidagi 
buklam qin dahlizidagi ch uq urchada joylashadi. K atta jinsiy lablar 
atrofidagi to'qim a pastga qarab siljitiladi. Bu bilan oraliq qon aylanishi 
tiklanadi va oraliq yirtilishining oldi olinadi.
C hap q o 'l bilan hom ila boshi yuqori to m o n d an tezlik bilan 
chiqib ketishidan ehtiyotlanib ushlab turiladi.
T epa suyaklar tug'U gandan keyin kuchaniqlar boshqariladi, 
kuchaniqning tez-tez qaytarilishida ayolga chuqur-chuqur nafas olish 
tavsiya etiladi, bu yangi kuchaniq hosil bo'lishining oldini oladi.