«актуальные вопросы развития социального сектора экономики: отечественный и зарубежный опыт»

 
INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE 
«ACTUAL ISSUES OF THE DEVELOPMENT OF THE SOCIAL SECTOR OF THE 
ECONOMY: DOMESTIC AND FOREIGN EXPERIENCE» 
ANDIJAN, UZBEKISTAN, MAY 2020 
163 
«Иқтисодиётнинг ижтимоий секторини ривожлантиришнинг долзарб масалалари: миллий ва хорижий тажриба» 
«Актуальные вопросы развития социального сектора экономики: отечественный и зарубежный опыт» 
 
Ташқи ижро этиш механизми билан ишлаш қоидалари мавжуд 
бўлмаганда, унинг ўрнини юқоридан қабул қилинган ҳар қандай қарорга 
тайёрлиги эгаллайди. Натижада Россия, Украина, Белорусия, Қозоғистон, 
Ўзбекистонда, шунингдек, Хитой, Вьетнам ва бошқа мамлакатларда муқобил 
тартибга солувчи ва одатий ҳуқуқий анъана шаклланди. 
Бунда турли штатлардаги институционал муҳитни қуйидагича таснифлаш 
мумкин: 
1. Норматив (Романо-Германия) ҳуқуқий анъана билан моноконфессия 
(Германия, Австрия, Франция, Испания, Польша, Чехия, Венгрия ва бошқалар). 
2. Олдиндан (Англо-Саксон) ҳуқуқий ананага эга бўлган поликонфессия 
(АҚШ, Англия, Ирландия, Япония, Канада, Австралия). 
3. Исломий урф-одатларга эга бўлган моноконфессияли (Миср, Сурия, 
Иордания, Эрон, Ироқ, Ливия, Малайзия, Индонезия ва бошқалар). 
4. Норматив ва одатий ҳуқуқий анъанага эга бўлган поликонфессия 
(Россия, Украина, Болтиқбўйи давлатлари, Ҳиндистон, Хитой, Белорусия, 
Қозоғистон, Ўзбекистон, Молдова, Туркманистон, Венесуела, Куба). 
Ушбу гуруҳлар шартлар билан ажралиб туради, бундан ташқари 
институционал муҳит ҳам қисқа муддатда, ҳам узоқ муддатда деярли 
ўзгармайди. Бироқ, рақамли иқтисодиётда у ҳали ҳам модернизация қилишни 
талаб қилади. 
Жамиятда жуда кўп ижтимоий нормалар ишлайди - ахлоқий, маданий, 
диний, этник ва бошқалар. Иқтисодий жараёнлар нуқтаи назаридан ҳуқуқий 
нормалар, шунингдек, ички корпоратив қоидалар алоҳида ўрин тутади. 
Уларнинг барчаси жамият учун муҳим бўлган ижтимоий ва иқтисодий 
муносабатларни тартибга солади. Улар давлат ва компания органлари 
томонидан қонунчилик ёки буюртма кўринишида тузилади ва қўллаб-
қувватланади. Уларнинг барчаси норматив ҳужжатлар тоифасига киради ва 
институционал тадқиқотларда улар институционал лойиҳалардир. 
Иқтисодиётда самарадорлик тушунчасини белгилайдиган объектив 
функция ишлайди. Ҳуқуқий ислоҳотлар муаммоларига иқтисодий ёндашув 
ҳужжатларни ўзгарувчан ҳаракатларга ва институционал муҳитда бизнес 
юритишга таъсир этиш нуқтаи назаридан таҳлил қилишни ўз ичига олади. 
Қонуннинг асосий мақсадлари - бу тезкорлик ва адолатлилик. Аммо баъзида 
самарадорлик қонуннинг бошқа қадриятларига зид келиши мумкин. 
Қонуннинг самарадорлигини иқтисодий тушуниш ҳуқуқни муҳофаза 
қилиш органининг мақсадига эришишни англатади. Ушбу муаммога иқтисодий 
ёндошишни материал деб аташ мумкин, яъни тежамкор, жамият ривожига ёрдам 
берадиган. Агар меъёрий хужжатлар иқтисодий агентларнинг имкониятларини 
ёмонлаштирса ва аксинча, махсус қизиқиш гуруҳларининг самарасиз фаолияти 
учун имконият яратса, улар иқтисодий жиҳатдан самарасиз деб баҳоланади. 

---