«актуальные вопросы развития социального сектора экономики: отечественный и зарубежный опыт»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE 
«ACTUAL ISSUES OF THE DEVELOPMENT OF THE SOCIAL SECTOR OF THE 
ECONOMY: DOMESTIC AND FOREIGN EXPERIENCE»
 
ANDIJAN, UZBEKISTAN, MAY
 2020
 
317 
«Иқтисодиётнинг ижтимоий секторини ривожлантиришнинг долзарб масалалари: миллий ва хорижий тажриба» 
«
Актуальные вопросы развития социального сектора экономики: отечественный и зарубежный опыт
»
 
yondashuv xо‘jalik yuritishimizning tamomila teskari tо‘nkarib qо‘yilgan 
mohiyatidir. 
G‘arb mamlakatlarida marketingning asosan 3 turi mavjud bо‘lib, bular 
tovarning qanday maqsadda iste’mol qilishi xususiyati bilan farq qiladi. Bular – 
ishlab chiqarish vositalari, iste’mol mollari va xizmatlar marketingidir. Hozir axborot 
marketingi, g‘oyalar marketingi, jamoat tashkilotlari, moliya va bank marketingi va 
h.k.lar keng rivojlanib kelmoqda. 
О‘zbekiston iqtisodiyotida hammadan muhim bо‘lib turgan narsa 
korxonalarning bevosita eksport faoliyati, kо‘plab korxonalar tarmog‘i va mayda 
biznes shakllanib, rivojlanib borayotganligidir. Arab mamlakatlarida keng tarqalgan 
marketing sistemasi bizning korxonalarimiz faoliyatiga xam foydali ta’sir kо‘rsatadi. 
AQSH iqtisodiyotining “Jeneral motor”, “Standart oyl”, “Interneyshnl 
Xarvestr”, “Proktor end Gembl” va boshqa eng ulkan kompaniyalari birinchilar 
qatorida marketing prinsiplarini ishlab chiqdi va ular о‘z ishlab chiqarish, sotish 
faoliyatlarini qayta qurdilar. Keyin ularga ingliz, yapon, german va fransuz 
kompaniyalari ergashib bordilar. 
Jahonda marketingni 2000 mingdan ortiq ta’rifi bor. Bu qonuniy albatta. 
Marketing faoliyati ijodiy bо‘lganligi uchun uni har bir nazariyotchi va amaliyochi 
о‘zicha ta’riflaydi. Masalan, Shimoliy – G‘arbiy universitet (AQSH) ning mashhur 
marketing – professor F.Kotlerning fikricha, marketing nazariyasi – “Xaridorlarning 
tovarlar assortimenti va sifatiga bо‘lgan talablari, ishlab chiqarish va sotish 
ishlarining ana shu talab va baholarga moslashuvi, moslashganda xam 
raqiblardagidan kо‘ra yaxshiroq va samaraliroq moslashuvi zarurligini tan oladi ”. 
Boshqarish muammolari bо‘yicha yirik nazariyotchi olim I.Trukkerning 
(AQSH) fikricha, marketingning maqsadi kerakli narsani sotish va mijozni yaxshi 
bilib, uni tushunib olish uchun sotiladigan tovar va kо‘rsatiladigan xizmatlar 
mijozning didi va talab istaklariga rosa tо‘g‘ri keladigan va о‘zini о‘zi sotadigan 
bо‘lish uchun xarakat qilishdan iborat. 
Marketingni о‘ziga xos yо‘nalishi – strategik yо‘nalishi bor. Bundan moxirlik 
bilan foydalanuvchi xorijiy firmalar hayotidan misollar keltiramiz. Masalan, qishloq 
xо‘jalik texnikasi bilan yо‘l qurilish texnikasini ishlab chiqaruvchi “Katerpiller” va 
“Interneyshl Xarvester” firmalari orasidagi raqobat. “Katerpiller” о‘zining asosiy 
raqiblaridan ancha oldinga о‘zib ketishga muvaffaq bо‘ldi. “Toyota motors 
korporeyshn” kompaniyasining AQSH avtomobil bozoriga kirib kelishi, bozorning 
20% ini egallab olishga muvaffaq bо‘ldi. 
“Ay-bi-em” konserni muvaffaqiyati kо‘p jihatidan a’lo darajada tashkil etilgan 
marketingdir. Mashhur iqtisodchi F.Xolerning yozishicha firma yangi kompyuter 
modellarini bozorga olib chiqishni, xaridorlarni tutib olishni va ularga “yopishib 
olish”ni yaxshi biladi. 
Marketing sistemasi uning strategiyasi bilan taktikasi bir-biriga moslashgan 
taqdirdagina samara beradi. Marketing sistemasining har qanday maqsadi uning 
taktikasida aks etishi, ya’ni ma’lum bir vazifani hal qilish usuli о‘rtaga qо‘yilgan 

---