«актуальные вопросы развития социального сектора экономики: отечественный и зарубежный опыт»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE 
«ACTUAL ISSUES OF THE DEVELOPMENT OF THE SOCIAL SECTOR OF THE 
ECONOMY: DOMESTIC AND FOREIGN EXPERIENCE»
 
ANDIJAN, UZBEKISTAN, MAY
 2020
 
156 
«Иқтисодиётнинг ижтимоий секторини ривожлантиришнинг долзарб масалалари: миллий ва хорижий тажриба» 
«
Актуальные вопросы развития социального сектора экономики: отечественный и зарубежный опыт
»
 
Жамиятда жуда кўп ижтимоий нормалар ишлайди - ахлоқий, маданий, 
диний, этник ва бошқалар. Иқтисодий жараёнлар нуқтаи назаридан ҳуқуқий 
нормалар, шунингдек, ички корпоратив қоидалар алоҳида ўрин тутади. 
Уларнинг барчаси жамият учун муҳим бўлган ижтимоий ва иқтисодий 
муносабатларни тартибга солади. Улар давлат ва компания органлари 
томонидан қонунчилик ёки буюртма кўринишида тузилади ва қўллаб-
қувватланади. Уларнинг барчаси норматив ҳужжатлар тоифасига киради ва 
институционал тадқиқотларда улар институционал лойиҳалардир. 
Иқтисодиётда самарадорлик тушунчасини белгилайдиган объектив 
функция ишлайди. Ҳуқуқий ислоҳотлар муаммоларига иқтисодий ёндашув 
ҳужжатларни ўзгарувчан ҳаракатларга ва институционал муҳитда бизнес 
юритишга таъсир этиш нуқтаи назаридан таҳлил қилишни ўз ичига олади. 
Қонуннинг асосий мақсадлари - бу тезкорлик ва адолатлилик. Аммо баъзида 
самарадорлик қонуннинг бошқа қадриятларига зид келиши мумкин. 
Қонуннинг самарадорлигини иқтисодий тушуниш ҳуқуқни муҳофаза 
қилиш органининг мақсадига эришишни англатади. Ушбу муаммога иқтисодий 
ёндошишни материал деб аташ мумкин, яъни тежамкор, жамият ривожига 
ёрдам берадиган. Агар меъёрий хужжатлар иқтисодий агентларнинг 
имкониятларини ёмонлаштирса ва аксинча, махсус қизиқиш гуруҳларининг 
самарасиз фаолияти учун имконият яратса, улар иқтисодий жиҳатдан самарасиз 
деб баҳоланади. 
Шундай 
қилиб, 
институционал 
самарани 
ёки 
самарасизликни 
белгилайдиган асосий принцип норматив ҳужжатлар ёки лойиҳаларнинг 
институционал муҳит шароитларига мослашувчанлиги принципидир. 
Аксарият замонавий ташкилотлар динамик ўзгарувчан ташқи муҳит 
туфайли ноаниқлик шароитида ишлайди. Эластиклик самарадорлик билан 
ўзгаришга мослашиш қобилиятини англатади. Фойдали функцияни максимал 
даражада оширган шахс ҳам, худди шу натижага интилаётган ташкилот ҳам 
иқтисодиётда эгилувчанликка эга бўлиши керак. 
Шундай қилиб, институционал маънода эгилувчанлик икки йўналишда 
кўриб чиқилади: шахсга нисбатан, шунингдек институционал лойиҳалар ва 
тизимларга нисбатан. 
Г. Клейнер институционал тизим учун унинг эгилувчанлигини биладиган 
муассаса ташувчиси концепциясини тақдим этди. Инсон ҳам объект, ҳам 
ўзгаришларнинг предметидир. Муассаса оммавий ахборот воситаларини 
ўзгартириш соҳалари бўлиши мумкин: хулқ, сабаб, ижтимоий муносабатлар, 
айниқса қарор қабул қилишда, одатлар ва анъаналар. 
Рақамли иқтисодиётнинг ақлий тузилиши. Бундай ўзгаришлар ташқи ва 
ички нуқтаи назардан ривожланиш мақсадларига эришишга олиб келади. 
Бироқ, барча ўзгаришлар ривожланишга олиб келмайди. Бу бир қатор 
шартларни талаб қилади: янги ҳолатнинг барқарорлигини таъминлаш, 
ўзгаришлар доимий бўлиши керак, ўзгаришлар аниқ элементларнинг сифатига 

---