Акрам исмоилов

6 - БОБ. ИШ ЖОЙИ МУҲИТИНИНГ ОБ-ҲАВО 
ШАРОИТИ
 
6.1. Инсон организмининг ташқи муҳитга мослашуви 
Иш жойи муҳитининг об-ҳаво шароити инсоннинг меҳнат қилиш 
қобилиятига, унинг соғлиғига жуда катта таъсир кўрсатади. Инсоннинг 
ҳаёт фаолиятида об-ҳаво омилларининг деярли салбий ёки ижобий 
холатларда таъсирини билиш ва уни мўътадиллаштиришга қаратилган 
чора-тадбирларни 
қўллаш 
меҳнат 
қилиш 
жараёнида 
меҳнат 
самарадорлигини оширишга ижобий таъсир кўрсатади. Қўлланилган чора-
тадбирлар баъзи шароитларда фойдали бўлиши ёки зарарли бўлиши 
мумкин. Иш бажарилаётган жойларда ҳаво ҳарорати юқори бўлган вақтда 
ижобий ва ҳарорат паст бўлган вақтда эса салбий натижа бериши 
кузатилади. 
Об-ҳаво 
шароитининг 
доимо 
ўзгариб 
туришида 
тана 
ҳароратининг ўзгармаслигини сақлашни инобатга олиб организмдаги 
биокимёвий жараёнлар фаолиятига яхши имконият яратади. Тана ҳарорат 
даражасининг ортиб кетиши 
иссиқлаш,
тушиб кетиши эса 
совиш
 
деб 
аталади. Иссиқлаш ва совиш ҳаёт фаолиятини бузувчи ҳалокатли холатни 
вужудга келтиради. Шунинг учун ҳам инсон организмида ташқи муҳит 
билан мослашувчи физиологик механизм мавжуд бўлиб, у марказий асаб 
тизимининг назорати остида бўлади. Бу 
физиологик механизмнинг 
асосий вазифаси организмда модда алмашинуви натижасида ажралиб 
чиқаётган иссиқликнинг ортиқчасини ташқи муҳитга чиқариб, 
иссиқлик нисбатини сақлаб туради. 
Иш жойларидаги об-ҳаво шароитини ҳавонинг қуйидаги 
кўрсаткичлари белгилайди: 
- ҳавонинг ҳарорати, “С” билан ўлчанади; 
- ҳавонинг нисбий намлиги, % билан аниқланади; 
- ҳаво босими, Р/мм симоб устуни ёки Па билан ўлчанади; 
- иш жойидаги ҳаво ҳаракати тезлиги, м/с билан ўлчанади.
Булардан ташқари об-ҳаво шароитига таъсир қилувчи ишлаб 
чиқариш омиллари ҳам мавжуд. Булар ҳар хил машина-механизмлар 
материаллари юзаларидан тарқаладиган иссиқлик нурлари бўлиб, ҳаво 
ҳароратини оширишга олиб келади. Ёз пайтларида корхона ҳовлисида 
тўхтаб турган машиналар ва бошқа темир бетон ҳамда асфальт қопламаси 
материалларидан тарқалаётган иссиқлиги худди алангадан тарқалган 
ҳароратга ўхшайди. Булар, албатта, корхона ҳудудида ҳаво ҳароратини 
оширувчи асосий омиллар бўлиб ҳисобланади. 

---

61 
Бу омиллар таъсиридан ҳосил бўладиган ҳарорат корхона хаво 
муҳитининг