|
қолибди, деб эшитсанг ҳам уни тузатиб экишга ҳаракат қил, чунки сендан кейин ҳам одамлар яшайди» деб тушунмоқ даркор.
Шунинг учун ҳам инсонларнинг энг ёшлигидан бошлаб кучи, қобилиятига қараб меҳнатга, касб-ҳунарга ўргата бориш, меҳнатни эъзозлай оладиган қилиб тарбия бериш, болани билим ва касбга ўргатиш оиланинг диққат марказида бўлиши энг яхши самара беради.
Меҳнат ва ҳунар ворислик асосида авлоддан-авлодга мерос бўлиб
ўтиши кўплаб олимларимиз томонидан таъкидланган ва ҳунармандчилик соҳасида бунга юқори баҳо берилган. Чунки ҳунармандчиликдаги нозик ва машаққатли меҳнат сирлари авлоддан авлодга турмуш тарзи, қолаверса ирсият қонунларига бўйсунган ҳолда ўтади. Бундан ташқари касб-ҳунар сирларини ўргатишда илм аҳиллари, олимлар ва педагогларнинг меҳнати жамият учун нақадар керакли ва зарурлигини алоҳида таъкидлаб ўтиш лозим.
Шу борада ёш авлодни касб-ҳунарга ўргатиш масаласи борасида меҳнат интизоми алоҳида ўрин тутади. Ходим ўз меҳнат вазифаларини ҳалол, виждонан бажариши, меҳнат интизомига риоя қилиши, иш берувчининг қонуний фармойишларини ўз вақтида ва аниқ бажариши, технология интизомига, меҳнат муҳофазаси, хавфсизлик техникаси ва ишлаб чиқариш санитария талабларига риоя қилиши, иш берувчининг мол-мулкини авайлаб - асраши шарт. Бунинг учун ходимда касб – ҳунар ва меҳнат тарбияси шаклланганлиги ишлаб чиқаришда яхши самара беради.
Ходимнинг меҳнат вазифалари ички тартиб қоидаларда, интизом тўғрисидаги Низомларда, корхонада қабул қилинадиган локал ҳужжатларда (жамоат шартномаларида, йўриқномалар ва ҳоказоларда), меҳнат шартномасида аниқ белгилаб қўйилади.
Касб-ҳунар ва меҳнат тарбияси
Меҳнат интизоми билан танишган ҳолда ёш авлодни ихтисослиги бўйича касбга йўналтириш лозим. Чунки, ёшларда ҳар қандай касбга ҳам қобилият бўлавермайди, аксинча ҳар бир навқирон муайян бир ҳунарга қизиқади. Бунинг заминида бир сир яшириниб ётади. Бу сирнинг сабаби дунёнинг мавжуд эканлиги ва кишилар турмушини тартибга солиб туришидир. Битта ҳунар билан қизиқувчи ўзининг бутун қобилияти ва қувватини шу касбни эгаллашга қаратади. Агар ўқувчининг муайян ҳунарга қобилияти бўлмаса, уни мазкур касб билан шуғулланишга мажбур қилмасдан бошқа бирор ишга даъват этиш керак. Бирор бир касбни эгаллаган ва шу соҳада кўп йиллар давомида фаолият кўрсатган
ҳунармандларда рағбат жуда кучли бўлади, сабаби улар энг ҳалол, софдил кишилар бўлиб хиёнат ва муғомбирликни билмайдилар, уларнинг оддий ва кам таъминланган оилаларга доимо ёрдам бериб келишини кузатиш мумкин.Ўзлари эса касбига суянган ҳолда қийинчиликлардан қўрқмайдилар.
Жамиятда бундай хунармандларнинг ҳурмати ҳам доим эъзозда. Шунинг учун ҳам ҳар бир киши бирор ҳунар ва зарур иш билан шуғулланишни ҳоҳлайди, уни такомиллаштиришга интилади, чунки агар ҳамманинг фикрлаши бир хил бўлганда эди, улар бир хил касб-ҳунарни эгаллашга мойиллик кўрсатган бўлур эдилар, натижада бошқа касблар бир чеккада қолиб кетиб жамиятнинг бузилишига сабабчи бўлар эди.
Касб-хунарни эгаллашда дастлабки омил - бу ақл билан боғлиқ ҳодисадир. Агар бола маърифатли оиладан бўлса, уни илм-фан билан машғул қилишга йўллаш керак, агар ҳунарманд оиласидан бўлса, аксинча, уни албатта косибчилик қилишга йўналтириш яхши самара беради. Бундай касб-ҳунар эгалари жамиятда юқори малакада фаолият кўрсатадиган соҳа мутахассислари ҳисобланади. Учинчи гуруҳ касб-хунар кишиларининг шижоатларига боғлиқдир. Масалан: спортчи, чавандозлик ва шунга ўхшаш инсонлардан шижоат талаб этиладиган касблар шулар жумласига киради. Яна бир турдаги шундай касб-ҳунар борки, буни қабиҳ ва ярамас касб-ҳунарлар деб айтишимиз мумкин. Буларга фолбинлик, сеҳргарлик, афсунгарлик, қўшмачилик ва бошқалар киради.
Бу ҳунарлар жамиятга катта зарар келтирганликлари учун улар ҳамма вақт қораланган. Лекин бундан қатъий назар, жамиятнинг ҳар бир аъзоси меҳнат қилиши, касб-ҳунар эгаллаши лозим, зероки, фақат меҳнат билан инсон бахт саодат ва камолотга етишуви мумкин.
Жамият ва унинг фаровонлигига фойда келтирадиган ҳар қандай касб-ҳунар инсон учун муносибдир. Ҳар бир киши ўз ишига ҳалол муносабатда бўлиши лозимдир. Бу ғоялар ифодасини биз улуғ мутафаккирларимиз, Навоий ва Жомий асарларида ҳам кўплаб кузатишимиз мумкин. Улардаги қаҳрамонлар ёшликдан йирик олим ва устозлар қўлида таҳсил кўрадилар. Навоий қаҳрамонларидан бири бўлган Қайсга беш ёшлигида отаси тажрибали муаллим тайинлайди. У ақлли, доно ва билимдон устоз ёрдамида илм-фаннинг қонун-қоидаларини, коинот сирларини ўрганиб, ўз даврининг билимдон кишиси бўлиб етишади. Ёки Фарҳодни олайлик, у ёшлигидан билим олиш билан шуғулланиб, ўн ёшида фаннинг кўп соҳаларидан огоҳ бўлади, камтаринлиги, ҳаракатчанлиги, хулқ-одоби ва бошқа фазилатлари билан одамларни ҳайратга солади. Демак, илму одобга ёшликдан киришмоқ ғояси шарқ мутафаккирларининг аксарият асарларида кенг ёритилганлигининг гувоҳи бўламиз.
Агар ёшлиқда касб-ҳунарга йўналтирувчи билим олиш имконияти бўлмаган бўлса, кишининг улғайганида ҳам илм билан шуғулланиши кеч бўлмайди, зеро билим эгаллаш ҳеч қачон қораланган эмас.
Бу хусусда буюк аллома Афлотундан сўрадилар: «Ўқиш- ўрганиш қай вақтгача иззат ва ҳурматда бўлади?» У жавоб берибди:
Do'stlaringiz bilan baham: |
