Akbar zamonov tarix fanidan olimpiadaga

Telegram kanal
:@tarixolimpiada
Uning katta zallari, turli katta-kichik xonalari bo‘lgan. Boburning yozilishicha, 
Ulug‘bek rasadxonaning sirti koshin va sirli parchinlar bilan bezatilgan.
Ulug‘bek rasadxonasi me’morchilikning o‘ziga xos, teng diametrli yumaloq 
uslubida bunyod etilgan. 
Ulardan eng asosiysi radiusi 40,2 m.li qo‘shaloq yoydan iborat kvadrat 
qurilma hisoblanadi. Kvadratning janubiy qismi yer ostida, qolgan qismi shimoliy 
tomonda yer sathidan 30 m cha balandda joylashgan. Asbob aylanasida bir gradus 
yoy 701,85 mm va bir minut yoy 11,53 mm ga to‘g‘ri keladi. Rasadxona o‘rta 
asrlarda asbob-uskunasi jihatdan ham beqiyos bo‘lgan. Asbob astronomiyaning 
asosiy doimiyliklari – ekvator va ekleptika orasidagi burchakni o‘lchash, yillik 
protsessiya doimiysini, tropik yil davomiyligini va boshqa fundamental astronomik 
doimiyliklarni aniqlashga imkon bergan. Mirzo Ulug‘bekning eng yirik astronomik 
asari “Ziji jadidi Ko‘ragoniy” ham rasadxonada yaratilgan. Uning qurilishi va 
keyingi ilmiy faoliyati Ulug‘bek taklifi bilan yig‘ilgan mashhur olimlar 
G‘iyosiddin Jamshid Koshiy, Qozizoda Rumiy, Ali Qushchi va boshqalar nomi 
bilan bog‘liq.
Rasadxona o‘z davrida yirik astronomik kuzatuv majmuasi vazifasini 
o‘tagan. Unda mavjud bo‘lgan asbob-uskunalar 
yordamida quyosh, oy, sayyoralar va alohida 
yulduzlar kuzatilgan.
Me’moriy obidaning bugungi kundagi holati 
haqida 
gapiradigan 
bo‘lsak, 
mustaqillikka 
erishganimizdan keyin mamlakatimizdagi boshqa 
me’moriy obidalar singari ta’mirtalab qismlari 
qayta tiklandi. Bundan tashqari Samarqand 
shahrining 2750 yilligi munosabati bilan ko‘pgina 
ishlar amalga oshirildi.
 
Shayboniyxon madrasasi. 
 
Shayboniyxon madrasasi Mehr Nigor xonim madrasasi deb ham ataladi. 
Chunki bu madrasani Shayboniyxon suyukli xotini Mehr Nigorga atab bunyod 
ettirgan. 
Me’moriy obidani bunyod ettirishga homiylik qilgan Sulton Muhammad 
Shayboniyxon (1451-1510) Movarounnahrdagi shayboniylar sulolasi asoschisi, 
Abulxayrxonning nabirasi, Shohbudog‘ sultonning o‘g‘li. Abulxayrxon unga 
Shohbaxt deb laqab qo‘ygan. Otasining erta vafotidan so‘ng bobosining 
qaramog‘ida qolgan Sulton Muhammad Shaybon Boyshayx otalig‘ida voyaga 
yetgan. U XV asrning 80-yillarida Abulxayrxon vafotidan so‘ng Dashti 
Qipchoqning asosiy hududida o‘z hukmronligini o‘rnatmoqchi bo‘lgan. U 1490-
yillardan o‘zaro kurashlar va ichki nizolar tufayli tobora zaiflashib borayotgan 
Temuriylar hududi bo‘lgan Movarounnahrda ham o‘z hukmronligini o‘rnatish 

---