Akbar bahromov shavkat sharipov manzura nabiyeva

1.
Quyosh sistemasini qanday osmon jismlari tashkil 
etgan?
2.
Sayyora nima? U qanday ma’noni bildiradi?
3.
Tabiiy yo‘ldosh nima? Yerning nechta tabiiy yo‘ldoshi 
bor?
4.
Sayyoralar haqida gapirib bering.
5.
Sayyoralar ichida eng sovuq sayyora qaysi?
yozuvsiz xaritaga chizing va sayyoralarning 
nomlarini yozing.
QUYOSH SISTEMASIDAGI BOSHQA 
OSMON JISMLARI. KOSMONAVTIKA
Tunlari yulduzlar orasida «bosh» va unga ergash-
gan «dum»dan iborat osmon jismini kuzatish mumkin 
kometa
Kometaning boshi qattiq holatdagi tosh, temir va 
bosh qa moddalardan, dumi esa gaz va changlardan 
iborat. Boshi ning diametri bir necha kilometr, dumining 
uzunligi esa bir necha million kilometrgacha bo‘ladi. 

---

Kometalar orasida shunday ulkanlari borki, ularning 
uzunligi 200 million kilometrdan ortiq, ya’ni Yerdan 
Quyoshgacha bo‘lgan masofadan ham katta. 
orbita bo‘yicha aylanib yurmaydi. Ular sayyoralarning 
orbitasini kesib o‘tib, Quyoshga gohida yaqinlashadi, 
gohida uzoqlashadi. Masalan, katta kometaning boshi 
Venera sayyorasining oldida bo‘lsa, dumining uchi 
Mars sayyorasi yonida bo‘lishi mumkin. Quyosh sis-
-
yoralar o‘z yo‘lida kometaning dumi orasidan o‘tadi.
Kometalar dumini Yer sayyorasi ham kesib o‘tishi
mumkin. Agar shunday hodisa yuz bersa, kometa
dumini tashkil etgan gaz va changlar Yer sharini o‘rab 
turgan havoda yo‘q bo‘lib ketadi. 
Bizga keyingi 200 yil ichida kometalar Yer bilan 
ikki marta to‘qnashgani ma’lum. Ikkala holda ham 
kometaning dumi Yer sharini kesib o‘tgan. Lekin Yer 
shari zarar ko‘r magan. 
Mabodo kometaning boshi Yer shariga yaqinlashsa, 
7-rasm.
Kometa.

---

19
un dagi tosh va temirlar havoda erib ketadi. Chunki 
kometa boshi Yerga juda katta tezlik bilan yaqinla-
shayotganda havoga ishqalanib erib ketadi. 
Quyosh s is temasida sayy or alar v a kometa -
lardan tashqari, son-sanoqsiz «daydi toshlar», 
ya’ni asteroidlar ham mavjud. Yer shari atrofi -
da juda ko‘p «daydi toshlar» sayyoramiz bilan
yuradi. Ularning ayrimlari sayyo-
ramizga yaqinlashganda Yer shari 
ularni o‘ziga tortadi. Nihoyatda 
katta tez lik bilan Yerga uchib ke-
layotgan bunday «daydi toshlar» 
«
Meteor
» so‘zi «
osmon hodisa si
» degan ma’noni 
bildiradi. Osmon da meteorlarni, ya’ni «uchar yulduz-
lar»ni har kechada ko‘rish mumkin. Deyarli barcha 
meteorlar Yer yuziga yetib kelmasdan yonib tamom
bo‘ladi.