Akademik litsey, kasb-hunar kollejlari uchun darslik

O'SIMLIKLAR 
SICHQON  ''
IION
67-rasm.
  Oziq  zanjirlari.
192

---

68-rasm.
  Sonlarning  soddalashtirilgan  ekologik  piramidasi.
konsumentlar  tashkil  etadi.  Oziq  zanjirlarining  uchinchi  zvenosi- 
ni  organik  m oddalarni  m ineral  m oddalargacha  parchalovchi 
mikroorganizmlar  (redutsentlar)  hosil  etadi.  Ikkinchi  va  uchinchi 
zveno  g eterotro f  organizm lar  hisoblanadi.  Tabiatda  oziq  zanjiri 
odatda  u c h -to ‘rt  darajadan  tashkil  topadi.  Bir  darajadan  ikkinchi 
darajaga  o ‘tishda  energiyaning  va  m oddaning  m iqdori  taxm inan 
o‘n  m artaga  yaqin  kam aya  boradi,  chunki  qabul  qilingan 
energiyaning  90  foizga  yaqini  organizm larning  hayot  faoliyatini 
ta'minlashga  sarflanadi.  Q olgan  10  foizigina  organizm lar  tan a- 
sining  tuzilishi  uchun  sarf b o ‘ladi.  Shu  tufayli  har bir  keyingi  oziq 
darajasida  ind ividlar  soni  h am   progressiv  kam aya  b oradi. 
Masalan,  o 'rta c h a   olganda  1000  kg  o ‘simlikni  yeganda  hayvon 
100  kg  gacha  sem iradi.  Bunday  massah  o ‘tx o ‘r  hayvonni  yegan 
yirtqichlarning  biom assasi  10  kg  gacha  ortishi  m um kin.  ikkilam - 
chi  yirtqichlarniki  esa  faqat  1  kg  gacha  ortadi.
Shunday  qilib,  oziq  darajalarida  m oddalar  va  energiyaning 
progressiv  kam aya  borishi  kuzatiladi.  Bu  qonuniyat 
ekologik 
piramida
  qoidasi  deb  ataladi  (68-rasm ).  Ekologik  piram idada  p ro ­
dutsentlar,  konsum entlar  va  redutsentlardagi  organizm lar  soni 
biomassa  va  energiya  nisbatining  ko'rsatkichi  hisoblanadi.
Piram idaning  asosini  au to tro f  organizm lar  —  hosil  qiluvchi­
lar tashkil  qiladi,  ulardan  yuqorida  оЧхо'г  hayvonlar,  u n d an   ham