Akademik litsey, kasb-hunar kollejlari uchun darslik

191

---

"1
ko’p  m ing  yillar  davom ida  saqlanib,  qazilm a  yoqilg‘iga  (torf 
k o 'm ir  va  neft)  aylanadi.  H ar  yili  Y erda  fotosintezlovchi  orga­
nizm lar  100  mlrd  t  ga  yaqin  organik  m oddalarni  sintezlaydi 
G eologik  davr  (1  m lrd  yil)  davom ida  organik  m oddalar  parcha- 
lanishiga  k o ‘ra  k o 'p ro q   sintezlanishi  natijasida  atm osferada  CO
2 
ning  m iqdori  kam ayib,  O
2
  m iqdorining  ortishiga  olib  keldi.  XX 
asrning  ikkinchi  yarm idan  sanoat  va  qishloq  xo'jaligining  tobora 
rivojlanishi  atm osferada  C O
2
  m iqdorining  tobora  ortib  borishiga 
sabab  b o 'lm o q d a.  Bu  hodisa  sayyora  iqlim ining  o ‘zgarishiga 
olib  kelishi  m um kin.
Oziq  orqali  bog‘Ianish  (oziq  zanjiri).  Avvalgisi  keyingisi 
uchun  oziq  hisoblangan,  o ‘zaro  bog‘langan  bir  n echta  turlar  yoki 
organizm lar 
oziq  zanjiri
  deb  ataladi  (67-rasm ).  Oziq  zanjiri  -- 
o ‘sim liklar  energiyasini  bir  turning  ikkinchisini  yeyishi  orqali  bir 
necha  organizm lar  qatoridan 
0
‘tkazishdir.  S hunday  qilib,  oziq 
zanjiri  turlar  orasidagi  trofik  bog'lanishlardir  (yunoncha 
trofe
  — 
oziqianish).  Ekologik  sistem ada  har  xil  oziq  darajalari 
trofik dara- 
jalar deb
  ataladi.  Oziq  zanjirining  birinchi  zvenosi  au to tro f 
o ‘sim- 
liklar  (produtsentlar)  hisoblanadi.  F otosintez  jarayonida  ular 
quyosh  energiyasini  kimyoviy  bog‘lar  energiyasiga  aylantiradi. 
Produtsentlarga  xem osintezlovchi  organizm larni  ham   kiritish 
m um kin.  Ikkinchi  zvenoni  o ‘tx o ‘r  (birlam chi  iste'm ol  qiluvchilar) 
va  go‘shtxo‘r  (ikkilam chi  iste’mol  qiluvchilar)  hayvonlar  yoki
k H   l A K K S X k
'  Ч
01  ^<>N