Akademik litsey, kasb-hunar kollejlari uchun darslik

59-rasm.
  K im yoviy  evolutsiyadan  biologik  evolutsiyaga  o ‘tishni  ifodalovchi
sxem a.
136

---

‘lean,  ya’ni  tayyor  organik  m oddalar  bilan  oziqlangan.  Atmo- 
f - r a d a  
erkin  kislorod boim agani  uchun  hayotiy jarayonlar anaer-
usulda  kechgan.  Abiogen  sintez  juda  sekin  kechgani  uchun 
^raanik  moddalar  zaxirasi  kam  boigan.  Evolutsiya  jarayonida 
tanlash  ta ’sirida  autotrof  organizmlar  kelib  chiqqan. 
F o t o s i n t e z  
xususiyatiga  ega  organizmlar  —  birlamchi  ko‘k-yashil 
suv 
oilarining  kelib  chiqishi  eng  yirik  aromorfozlardan  biri  hi­
soblanadi.
Birinchi  fotosintezlovchi  organizmlar  bundan  taxminan  3 
milliard  yil  aw al  paydo  boigan.
Fotosintezning  evolutsiyadagi  asosiy  ahamiyatlari:
1.  Fotosintez  atmosferani  kislorod  bilan  boyitadi.
2.  Fotosintezning  kelib  chiqishi  organizmlarning  abiogen 
sintezlanuvchi  organik  m oddalar  uchun  raqobatini  susaytiradi.
3.  Fotosintez  natijasida  atmosferada  ozon  ekranining  paydo 
boiishi  ultrabinafsha  nurlarining  halokatli  ta ’siridan  organizm­
larni  himoya  qiladi.  Atmosferada  erkin  kislorod  paydo  boiishi 
natijasida  organizmlar  aerob  nafas  olishga  o ‘ta  boshlagan.
Aerob  nafas  olish  anaerob  usulga  nisbatan  juda  samarali 
boigani  uchun  organik  olamning  rivojlanishi va  murakkablashishi 
tezlashadi.
Hozirgi  vaqtda  anaerob  organizmlar  faqat  kislorod  yetish­
maydigan  sharoitlardagina  mavjuddir.
Dastlabki  organizm lar  prokariotlar  b o ig a n ,  atmosferada 
kislorodning  miqdori  ko‘paya  boshlagandan  keyin  eukariot  orga­
nizmlar  paydo  boigan.
Shunday  qilib,  Yerda  hayot  anorganik  m oddalardan  abiogen 
usulda,  fizik-kimyoviy  jarayonlar  va  biologik  tanlash  natijasida 
kelib chiqqan.  Hozirgi  davrda  hayot  faqat  tirik shakllardan  biogen 
usulda  rivojlanadi.  Yerda  hayotning  yana  qaytadan  abiogen  y o i 
bilan  kelib  chiqishi  m umkin  emas.