Akademik litsey, kasb-hunar kollejlari uchun darslik

Transduksiya
T ransform atsiya  hodisasini  o'rg an ish,  transduksiya—  bak- 
teriyafaglar  yordam ida  bakteriya  genlarini  ko'ch irib   o'tkazish  va 
rekom binatsiyalanish  hodisasini  ochishga  turtki  bo'ldi.
Transduksiya jarayoni  1952-yilda  N .  JInder  va  Z.  Ledenberg 
to m o n id a n   k ash f  etiigan.  Bu  kashfiyotga  q a d a r  bakteriya 
hujayrasiga  fagning  irsiy  m ateriali  (nuklein  kislota)  kirganda 
faglarning  hujayrada  ko'payishi  oqibatida  bakteriyaning  hujayra 
qobig'i  yorllib  o 'lishi,  y a’ni  lizis  bo'lishi  m a ’Ium  edi  xolos.  Bu 
jarayon  faglarning  litik  reaksiyasi  deb  ataladi.  A m m o,  bakteriya
16

---

hujayrasiga  tushgan  fag  doim o  ham   shu  hujayrani  nobud  qilaver- 
maydi.  Bunday  holat  hujayra  ichiga  kirgan  fag  D N K   m olekulasi 
bakteriya  D N K   m olekulasi  nukleotidlarining  maxsus  ketm a- 
ketligini  topib  birikishi  natijasida  sodir  b o ia d i.  Bakteriya  irsiy 
molekulasi  tarkibida  nofaol  —  profag  holatga  o 'tad i.  X rom o- 
somasida  profag  b o ig a n   va  erkin  ko'paya  oladigan  bakteriyalarni 
lizogen  bakteriyalar,  jarayon  esa  lizogen  reaksiyasi  deb  ataladi  (6- 
rasm).  Fag  nobud  b o 'lgan  hujayradan  sog'lom   hujayraga  o 'tay o t- 
ganida  nobud  bo'lgan  bakteriya  xrom osom asining  biron  bo'lagini 
o'zi  bilan  birga  olib  o'tkazishi  m um kin.  Bitta  bakteriyalar 
hujayrasidan  ikkinchisiga  faglar  orqali  genlarning  o 'tishiga  trans- 
duksiya  deyiladi.  Faglar  orqali  ikkinchi  bakteriya  hujayrasiga 
o 'tgan  genlar  bu  bakteriyaning  irsiyatini  o'zgartiradi.