Akademik litsey, kasb-hunar kollejlari uchun darslik

2 -§   K O X H IB   YURUVCHI  GENETIK  ELEMENTLAR
U zoq  yillar  m obaynida  o rganizm   g en lar  to 'p la m in in g  
genom dagi  o 'rn i  doimiy  deb  fikr  qilinardi.  Biroq  1950-yillarda 
AQSH   olimasi  Barbara  M ak-K lintok  m akkajo'xorida  irsiy  belgi- 
larni  o'rganish  jarayonida  bir  joyda  m untazam   ravishda  joylash- 
may,  balki  o 'z   joyini  o'zgartirib  turadigan  bir  guruh  genlar  m aj­
muasini  kashf  etdi  va  genomdagi  genlar  ko 'ch ib   yuradi  degan 
fikrni  ilgari  surdi.  G enlam ing  genom   b o'y ich a  k o'ch ib   yurishi 
uzoq  vaqtgacha  tan   olinmagan  bo'lsada,  bu  hodisa  keyinroq 
AQSH  olimlari  J.  Bishop  va  A.  Buxoriy  to m o n id an   m ikroorga- 
nizm larda,  Rossiya  olimi  G.  Georgiyev  to m o n id an   hayvonlarda 
kashf  etildi.  Bunday  ko'chib  yuruvchi  genlar  toifasi  regulyator 
genlar  yoki  transpozonlar  deb  ataladi.  H ar  gal  genlar  o 'z   joyini 
o'zgartirganda  qo'shni  genlar  faoliyatini  u  yoki  bu  tom onga 
o'zgartiradi.
T ranspozonlar juda  oddiy  IS  (ingl.  insertion  sequences)  ele- 
m entlaridan  tuzilgan  bo'ladi.  T ranspozonlar  xilm a-xil  strukturaga
IS

---

7-rasm.
T ran sp o zo n n in g   xro m o so m a 
D N K s ig a   b irikish id a  tran sp o zaza 
ferm enti  m o leku lari  «yopishq oq » 
u ch lar  hosil  q ilib   kesadi.