Қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш бош илмий методик маркази «электрон педагогика ва педагогнинг шахсий, касбий ахборот майдонини лойиҳалаш»

139 
мавжудлиги, иқтисодийва маркетингга оид операцияларни бошқариш ва бошқа 
имкониятларни санаб ўтиш мумкин.
LMS тизимларининг таҳлили
12
Қўйида маосафавий таълим жараёнини ташкиллаштириш имкониятини 
берувчи эркин ва очиқ кодли LMS дастурий мажмуаларнинг номлари ва 
уларнинг асосий имкониятлари бўйича маълумотларни баён қиламиз.
Atutor
–
Очиқ кодли, веб муҳитида таълим жараёнини бошқарувчи LMS 
тизими ҳисобланади.Тизимда мавжуд ўқитиш модуллари: Forums, Materials, 
Messenger, Chat, Exercises, Group work, Student tracking ва бошқа модуллари 
мавжуд.Тизим бир нечта стандартларни қўллаб қувватлаганлиги сабабли, 
интернет орқали жисмоний нуқсонга эга бўлган
ўқувчи
-
талабалар тизим орқали 
ўқув ресурслардан фойдаланишлари мумкин. Хусусан кўзи ожиз талабалар 
махсус веб иловалар орқали тизимга боғланган ҳолда ўқув контентдаги сўзларни 
аудио форматда утказган ҳолда тинглаши мумкин.Ўқув модулини ёзиш вақтида 
Atutor 
дастурий мажмуасининг барқарорверсияси 2.1.1. Тизимнинг шахсий 
сайтида 20 дан ортиқ ҳар ҳил модуллар мавжуд.Тизим қўллаб қувватлайдиган 
стандартлар сони анча бўлиб бу бошқа LMS тизимлардан фарқи ҳам айнан шу 
хусусиятидадир. Тизимнинг расмий интернетманзили
:
http://atutor.ca/atutor/.
Claroline 
–
Эркин ва очиқ кодли, масофавий ўқув курсларни 
ташкиллаштириш имкониятини берувчи Webга ориентацияланган дасурий 
мажмуаҳисобланади. Тизим Лувенадаги (Бельгия) католик университетининг 
педагогика ва мулътимедиа институтида яратилган. Дастурий мажмуадан 
фойдаланиш GNU (General Public License)асосида амалга оширилади яъни бепул 
фойдаланиш мумкин. Тизим ишлаши учун серверда 
PHP/MySQL/Apache ларни ўрнатилиши талаб қилинади. Windows 98 ва NT, 
Mandrake Linux8.1 муҳитига ўрнатилган EasyPHP тизимда тизим тестдан 
ўтказилган. Claroline дастурий мажмуасидан 80дан ортиқ давлатларда 
фойдаланишади ва 30 дан ортиқ тилларга (дастур интерфейси) таржима 
қилинган[6]. Тизим 2000 дан ортиқ талабаларни бир вақтнинг ўзидақабул қилиши 
мумкин. Claroline дастурий мажмуаси масофавий таълим жараёнини 
ташкиллаштириш учун талаб қилинадиган барча талабларга жавоб беради 
хусусан, 
фойдаланувчиларни 
руйиҳатдан 
ўтказиш, 
тизимда 
фойдаланувчиларнинг (фан ўқитувчиси, ўқувчи ва меҳмон) ролларини 
администратор томонидан белгилаши, ўқув курсларнияратиш, уларнинг 
таркибини таҳрирлаш, талабалар билимини назорат қилиш, мониторинг олиб 
бориш, назорат натижаларини таҳлил қилиш, тизим ичида фойдаланувчилар 
12
Мавжуд LMS тўлиқрўйихатини Vendors of Learning Management and E-learning Products,By Don 
McIntosh,
Ph.D.(2013). For Trimeritus eLearning Solutions, Inc. http://www.trimeritus.com,Updated Nov. 20, 2013 
данолишингизмумкин 

---

140 
ўртасида коммуникация элементларидан (чат, форум, қисқа хабарлар жўнатиш 
модулларидан) фойдаланиш ва
бошқариш имкониятини беради. Тизимда бошқа 
LMSлар сингари қўйидаги кўрсатилган ўқитиш модуллари мавжуд: Forums, 
Materials, Messenger, Chat, Exercises, Group work , Student tracking, Календар, 
Викива бошқа модуллари мавжуд.Бошқа LMS лар сингариIMS ва SCORM
стандартларни қўллаб қувватлайди. Claroline дастурий мажмуасининг 
имкониятларидан демонстрация режимида фойдаланиб кўриш мумкин, бунинг 
учун 
http://demo.claroline.net/
ҳаволасига
мурожат қилиб, тизимга ҳар хил 
ролларда (администратор, фан ўқитувчиси, ўқувчи) кириб тизимнинг 
имкониятлари билан танишиб чиқиши мумкин. 
Ўқув модулини ёзиш вақтида тизимнинг барқарорверсияси Claroline 1.11.8. 
Тизимнинг расмий интернет манзили: 
http://www.claroline.net