Қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш

Таълимда қийинчиликларни ҳис этувчи болаларда бундай 
ҳолатларни олдини олиш учун қуйидаги вазиятларни очиб беринг 
1 гуруҳ: Дарснинг ―Оптимистик старт‖ вазияти
2 гуруҳ: Муаммоли вазият,
интеллектуал зўриқиш вазияти 
3 гуруҳ: Танлов вазияти 
4 гуруҳ: Муваффақият вазияти 
Ўз навбатида таълимда қийинчиликларни ҳис этувчи болаларда бундай 
ҳолатларни олдини олиш учун қуйидаги вазиятлардан фойдаланиш самарали 
ҳисобланиши мумкин: 
1. Дарснинг ―Оптимистик старт‖ вазияти 
Дарс бошланиши билан синфда шундай вазиятни яратиш лозимки, унда 
ўз-ўзидан мушоҳада юритиш, зўриқиш, қўрқув, ўзига ишонмасликни бартараф 
этишга қаратилган шарт- шароит яратилсин. Масалан, ―ўзингиз эшитинг‖, ―сиз 
қандай йўл тутасиз‖, ―сиз қандай ўйлайсиз‖, ―менга сизни фикрингиз қизиқ‖, ва 
ҳоказо. Бунда ҳар қандай нуқтаи назарни қўллаган ҳолда ҳамма нарсани 
гапириш мумкин.
2. Муаммоли вазият 
Қаерда муаммо бўлмаса, у ерда тафаккур ҳам бўлмайди. Муаммо таълим 
орқали муаммони мустақил равишда қўйиш ва унинг элементлари
мустақиллик, фаоллик, ўз ўзини ҳурмат қилиш, ўз қадрини билиш ҳиссини 
шаклланишига ѐрдам беради. 
3. Танлов вазияти 
Бундай вазиятларни ўқув жараѐнига киритиш ўқувчида ташаббус ва 
индивидуалликни намоѐн қилишга ҳамда турли ҳодисаларни тушунишга 
нисбатан нуқтаи назарни шаклланишига шунингдек, уларни моҳиятини 
тушуниш, вазиятга қараб муаммони қўя олиш қобилиятини ривожлантиришга 
ѐрдам беради. Бундай вазиятда ―нима билан исботлайсан?‖ саволи ўринлидир. 
4. Муваффақият вазияти 
Бундай вазиятлар ўқувчиларни муваффақият категориялари устида 
фикрлашга ўргатади яъни ―Вой, менинг холатимда мендан ҳеч нима 
чиқмайди?‖ позициясидан ―Кўрамиз, дарров бўлмасада, лекин амалга ошиши 
мумкин!‖ вариантига алмашиши кузатилади.

---

148 
Америкалик психолог У.Глассер адолатли равишда шуни таъкидлайдики, 
―Кўплаб ўқувчилар омадсизликдан азоб чекади. Аввалги омадсизликлар 
миқдори, кечинмалар, инсоннинг моддий даражасидан қатъий назар агар у ўзи 
учун муҳим нарсада муваффақиятга эришмаса, ҳеч қачон ҳаѐтда улгурмайди. 
Ҳар бир ўқувчи ўқув билиш фаолияти тажрибасини олиши керак. Бунинг учун 
ўқувчи максимал даражада бажариши мумкин бўлган топшириқларни тўплаши 
лозим. 
Ўқувчилар дарсда ―нимадир жойида эмас‖ дейишдан қўрқмаслиги лозим. 
Бундай вазиятда ўқитувчи ўқувчиларни ҳар қандай хатти-ҳаракатини реал, 
оқилона баҳолаши керак ҳамда унинг уринишларини рағбатлантириши лозим. 
Мазкур ҳолатда мақтов ва рағбат учун ҳар қандай реал имкониятни қўллаш 
мумкин: ―Ақллигина‖, ―Яшавор‖, ―Зўр‖ ва бошқалар. Шунингдек, дарсларда 
ўқувчиларнинг овозлари кўпроқ эшитилсин: ―Уддасидан чиқдик‖, ―Эврика‖.