Қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш

Ўсмирларнинг реактив хавотирланиш ҳолатини баҳолаш мақсадида 
Ч.Д.Спилбергер, Ю.Л.Ханин томонидан ишлаб чиқилган ва Э.Ғ.Ғозиев 
томонидан маҳаллий муҳитимизга мослаштирилган методикасидан 
фойдаланади.
Мазкур медодика ўсмир ва катта ѐшдаги шахсларда 
хавотирланиш даражасининг намоѐн бўлишини тадқиқ этишга мўлжалланган. 
Бу жиҳатлар ўсмирлар суицидал хулқини инобатга олишда жуда ҳам мўҳим
ҳисобланади. Ушбу тест ўз-ўзининг реактив хавотирланиш ҳолатини 
баҳолаш воситаси сифатида синалувчининг вазиятли шарт-шароитлар ва шахс 
хавотирланиши таъсири остидаги айни вақтдаги ҳолатини тавсифлаб, бу 
индивидиумнинг барқарор конституционал тавсифи ҳисобланади. 
Реактив хавотирланиш кучланиш, нотинчлик, асабийлик билан 
тавсифланади. Жуда юқори реактив хавотирланиш диққатнинг, баъзан аниқ 
координациянинг бўзилишини келтириб чиқаради. Шахс хавотирланиши кенг 
доирадаги вазиятларни хавф сифатида идрок этиш, бу вазиятларга 
хавотирланиш ҳолати билан жавоб беришга барқарор мойилликни 
тавсифлайди. Жуда юқори шахс хавотирланиши тўғридан-тўғри невротик 
низолар, эмоционал ва асабий қўзғалишлар, психосоматик касалликлар билан 
корреляцияли алоқадорликдадир. 
Психологик тест психодиагностикада белгиланган талаблар асосида 
амалга оширилиб, унинг натижаларини таҳлил этишда ҳар бир шкала бўйича 
умумий якуний кўрсаткич 20 дан 80 баллгача тенг бўлиши лозимлиги инобатга
олинади. Бунда якуний кўрсаткич қанчалик юқори бўлса, хавотирланиш
(вазиятли ѐки шахс) даражаси шунчалик юқори бўлади. Натижаларни 
изоҳлашда хавотирланишни қуйидаги баҳоловчи йўналишлар қўлланилди: 30 
баллгача - паст; 31-44 балл - чегаравий; 45 ва ундан кўп - юқори. 
Ҳар бир синалувчи бўйича хулосалар чиқарилиб, уларда хавотирланиш 
дажасининг баҳоланиши ва уни психологик коррекциясига доир айрим 
тавсиялар акс эттирилади. Хусусан, хавотирланишнинг юқори кўрсаткичи хос 
бўлган ўсмирларда ўзига ишонч ва муваффақиятга интилиш ҳиссини 
шакллантириш лозим. Уларни белгилашда ташқи талаблар, юқори 
аҳамиятлилик, қатъийликдаги урғуни фаолият мазмунини англаш ва 
вазифалар бўйича аниқ режалаштиришга кўчирилиши талаб этилади. Паст 
ҳавотирланишга эга ўсмирларда эса, аксинча, фаолликни уйғотиш, 
фаолиятнинг мотивацион компонентларига урғу бериш, манфаатдорликни 
уйғотиш, у ѐки бу вазифаларни бажаришда масъулиятлилик ҳиссини намоѐн 
қилиш талаб этилади.