Қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш

«Мавжуд бўлмаган ҳайвон» проектив методикаси М.З. Дукаревич 
томонидан ишлаб чиқилган
бўлиб, ўсмирнинг ҳаѐтидаги инқирозли 
вазиятнинг (дезадаптацияси) сабаби бўлиши мумкин бўлган идрок 
назоратидан холи бўлган, шахснинг англанмайдиган базисли хусусиятларини 
аниқлашга имкон берувчи самарали психологик методикалардан бири 
ҳисобланади. 

---

204 
Ушбу методиканинг юқори оммавийлиги шахснинг яширин белгилари, 
идрок этилмайдиган ички низоларни аниқлашда амалий самаралилиги, 
қўлланилишининг осонлиги ва оддийлиги билан изоҳланади. Диагностика 
жараѐнида ўтказилган проектив методикаларнинг афзаллик томонлари 
шундаки, ўсмир паст натижалар олишидан хавотирланмайди. Айни вақтда 
ташқи томондан намоѐн бўлмаслиги мумкин бўлган чуқур англанмаган шахс 
хусусияларини аниқлаш имконини беради. 
Проектив расмни чизишда синалувчи томонидан ўйлаб топилган 
графикли тасвир тадқиқотнинг асосий объекти ҳисобланади. Ушбу тимсолни 
шакллантиришда етакчи ролни ўсмир (шахс) эҳтиѐжи, истаклари ва бутун 
психик тўзилиши ўйнайди. Бу методика кўмагида синалувчининг етакчи 
ҳарактерологик хусусиятлари аникданади ва у ѐки бу ҳаѐтий вазиятда унинг 
ҳулқ-атвор реакцияси эҳтимоли прогнозланади (башорат қилинади). 
Проектив расм чизишда ўсмирни билишда бош боғловчи синалувчининг 
хаѐлот тимсоли ҳисобланади. Коммуникациянинг новербал канали муҳим 
тавсифи, бу унинг ҳиссиѐт билан алоқадорлиги бўлиб, хаѐлот тимсолини 
шакллантиришда белгиловчи омил ҳисобланади. Бундан ташқари проектив 
методикаларнинг афзаллиги шунда-ки, ўсмир паст натижа олишдан 
хавотирланмайди. 
Умумий ҳолда изоҳлаш жараѐни қуйидагилардан иборат бўлади: расмда 
нима мавжуд (жойлашиши, деталлари ва уларнинг ўзаро алоқадорлиги) бўлса, 
айнан ҳолда уни чизган шахсга нисбатан метафорик тасвирдан профессионал 
тилга ўтказилади. Масалан: 
- «тиканли шахс» - ҳимояли агрессияга мойиллик; 
- «катта қулоқлар» - ўзи ва бошқалар ҳақида маълумотга эга бўлишга 
юқори даражада қизиқиш. 
Тадқиқот жараѐнида синалувчига стандарт оқ қоғоз, оддий ўртача 
қаттиқликдаги қалам берилди. «Мавжуд бўлмаган жонзотни чизиш ва уни 
мавжуд бўлмаган ном билан аташ» ҳақида кўрсатма берилади. Олинган
натижалар (расмлар) таҳлили куйидаги асосий мезонларга асосланади: 
- расмнинг варақ контурига нисбатан жойлашуви; 
- жонзотнинг боши ѐки уни алмаштирувчи элементи; 
- жонзотнинг кўзи; 
- жонзотнинг оғзи; 
- жонзотнинг қулоғи; 
-жонзотнинг қўшимча элиментлари (шохи, пати, панжаси, думи ва 
бошқалар); 
- фигуранинг контури; 
- расм чизиқлари (босими, чизиқчалари ва бошқалар); 
- бошқа деталлар (механик элиментлар билан симбиози ва бошқалар); 
- жонзотнинг номи.