Ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti turkiy tillar fakulteti

So‘zlarning   ma’nosi   5   xil   yo‘l   bilan   ko‘chadi:  metafora,   metonimiya, sinekdoxa, funksiyadoshlik va kinoya.

I.Metafora– (yun. «ko‘chirish») o‘xshashli ko‘chimdir. Metafora nemis tilida
metaphor,   ingliz   va   fransuz   tillarida  metaphore,   hozirgi   turk   tilshunosligida
aktarımı deb ataladi. Undan tashqari, turk tilshunosligida ushbu atamaga nisbatan  metafor,  iğretileme  yoki  istiare  atamalariSo‘zlarning  tag   ma’nosi   ham   bo‘ladi.

  Xulosa

Men ushbu kurs ishim orqali o’zbek tilining boyib boorish ehtimollari,sof o’zbek adabiy so’zlarining qo’llanishi, ma’no ko’chish turlari,ularga sabab bo’lgan omillar yuzasidan chuqurroq bilimga ega bo’ldim.O’zbek tilshunosligida erishilayotgan yutuqlar,dolzarb muammolar bilan atroflicha mavzu yuzasidan tanishdim.Olimlarning tadqiqot ishlarini o’rganib shuni angladimki aynan ma’no ko’chish usullari va turlari yuzasidan hali ham aniq bir xulosaga kelmagan o’rinlar mavjud.Ba’zi tilshunos professor olimlarimiz ma’no ko’chishi turlarini qisqartirsa,ba’zilari ularni turini kengaytirish va yanada mukammalroq ajratish fikrini bildirib o’tgan.Ma’no ko’chi oqibatida ba’zida so’zlarning ko’payib ketishi oldini olingan,ba’zida esa ikki so’zning o’rtasidagi aloqadorlik uzilib yangi alohida ma’noga ega bo’lgan so’z yuzaga kelgan.Bular faqat ichki so’z boyishi yoki torayishiga sababdir.Bundan tashqari chetdan o’zlashgan so’zlar ham ba’zi o’rinlarda ma’no ko’chishiga xizmat qiladi.Yoki tarixan mavjud so’zlarimiz bo’lib bu so’zlar metanimiya,sinekdoxa kabi ma’no ko’chish turlari uchun asos bo’lib kelmoqda.

Umuman olganda hozirgi o’zbek adabiy tilidan haligacha yechilmagan muammoli vaziyatlar va mavzular doirasi mavjuddir.Bular esa tilshunosigimiz taraqqiyoti uchun izlanishlar davom etayotganligini anglatadi.Zeroki har qanday til taraqqiyot va izlanishdan to’xtab qolsa,uning umri va istemol darajasi ham kamayib qoladi.Osishdan to’xtaydi.

Til bizning urf-odatlarimiz,tariximiz ma’naviyatimiz mujassam bo’lgan milliy ma’naviy boyligimizdir.Uni doimo sof saqlash bizning burchimiz hisoblanadi.

Xulosa

Men ushbu kurs ishim orqali o’zbek tilining boyib boorish ehtimollari,sof o’zbek adabiy so’zlarining qo’llanishi, ma’no ko’chish turlari,ularga sabab bo’lgan omillar yuzasidan chuqurroq bilimga ega bo’ldim.O’zbek tilshunosligida erishilayotgan yutuqlar,dolzarb muammolar bilan atroflicha mavzu yuzasidan tanishdim.Olimlarning tadqiqot ishlarini o’rganib shuni angladimki aynan ma’no ko’chish usullari va turlari yuzasidan hali ham aniq bir xulosaga kelmagan o’rinlar mavjud.Ba’zi tilshunos professor olimlarimiz ma’no ko’chishi turlarini qisqartirsa,ba’zilari ularni turini kengaytirish va yanada mukammalroq ajratish fikrini bildirib o’tgan.Ma’no ko’chi oqibatida ba’zida so’zlarning ko’payib ketishi oldini olingan,ba’zida esa ikki so’zning o’rtasidagi aloqadorlik uzilib yangi alohida ma’noga ega bo’lgan so’z yuzaga kelgan.Bular faqat ichki so’z boyishi yoki torayishiga sababdir.Bundan tashqari chetdan o’zlashgan so’zlar ham ba’zi o’rinlarda ma’no ko’chishiga xizmat qiladi.Yoki tarixan mavjud so’zlarimiz bo’lib bu so’zlar metanimiya,sinekdoxa kabi ma’no ko’chish turlari uchun asos bo’lib kelmoqda.

Umuman olganda hozirgi o’zbek adabiy tilidan haligacha yechilmagan muammoli vaziyatlar va mavzular doirasi mavjuddir.Bular esa tilshunosigimiz taraqqiyoti uchun izlanishlar davom etayotganligini anglatadi.Zeroki har qanday til taraqqiyot va izlanishdan to’xtab qolsa,uning umri va istemol darajasi ham kamayib qoladi.Osishdan to’xtaydi.

Til bizning urf-odatlarimiz,tariximiz ma’naviyatimiz mujassam bo’lgan milliy ma’naviy boyligimizdir.Uni doimo sof saqlash bizning burchimiz hisoblanadi.