Ajiniyaz atindaģi nmpi izo qq 1- kurs Urazimbetov Ravshanbek

Ajiniyaz atindaģi NMPI
IZO qq 1- kurs
Urazimbetov Ravshanbek
Tema: Imam al-Buxariy to'plaǵan hádislerdiń házirgi tálimdegi áhmiyeti

Reje:

• Ha'dis iliminin' payda boliwi
• Imam al - Buxariy ha'dis iliminin' sultani
• Imam Ismayil al- Buxariy ha'dis iliminin' rawajlaniwindag'i xizmetleri

Kirisiw
Abu Abdullah Muhammed ibn Ismayl al-Buxariy 810-jilda Buxarada tuwiladi. Ma'lim boliwinsha, onin' atasinin' babasi birinshi islamdi qabil qilg'anlardan bolg'an. Onin' atasi muqaddes rawayatlar baqsilarinan bolg'an. 5-6 jaslarinan Ismayl Quran ha'm diniy ilimlerdi, tiykarinan, ha'dislerdi u'yreniwden baslag'an. 16 jasina kelip, ol sol da'wirdin' barliq ha'dis toplamin yaddan bilgen
825-jilda Al- Buxariy anasi ha'm ag'asi Ahmed penen birge haj saparin a'melge asiriw ushin Mekke ha'm Madinag'a jol aladi. Ziyaratti a'melge asirip, anasi ha'm ag'asi Buxarag'a qaytip keledi, Buxariy tu'rli musilman ma'mleketleri botlap sayaxat qilip, o'z da'wirinin' belgili ustazlarinan ta'lim alg'an. Rawayatlarg'a ko're, ol ju'z min'nan aslam ha'dislerdi toplap, olardan u'sh ju'z min' ha'disti yaddan bilgen. Ol o'mirinin' 42 jilin izleniwler menen o'tkerdi. Kitabi u'stinde islewdi ol Basrada baslaydi ha'm oni ko'p jillar dawaminda jazadi.
Onin' so'zlerine ko're, kitapqa 1080 muhaddistin' ha'disleri kiritilgen.Imam-Buxariy islam dunyasinin' en' iri oyshillarinan biri esaplanadi.Onin' ati muhaddisler imami,ha'dis iliminin' sultani depte ju'ritiledi.Buxariy 16 jasina jetkenshe,o'z jurtindag'i mashayxlardan ha'dis esitip,jazip alip,xalifaliqtin' tu'rli wa'layatlarina jol alg'an.Ol ataqli muhaddisler -Al Daxiliy,Muhammed ibn Salam al Paykandiy,Muhammed Yusup al Paykandiy,Abdullah ibn Muhammed al Masnadiylerden sabaq alg'an.
Islam dini ta'liymati tiykarlarin jaritiwshi Qurani Karimnen keyingi tiykarg'i derek ha'dis esaplanadi. Ha'dislerdi toplaw VIII a'sirdin' ekinshi yariminan baslang'an bolip, oni bilimli muhaddisler alip barg'an.
VIII -XI a'sirlerde to'rt ju'zden artiq muhaddis ha'dis ilimi menen shug'illang'an.Keyingi jillarda Alayhis-salamnin' o'miri,iskerligi,diniy ko'rsetpelerin o'z ishine alg'an ha'disler,Imam al-Buxariydin' "Al-jome' as-sahih"
(Isenimli toplam), "Al-adab al-mufrad"(A'dep du'rdanalari), Imam at- Termiziydin' " Ash - Shamoil an - nabaviya" shig'armalari baspadan shiqti.Buxariy ha'dis iliminde "Amir-ul-mo'minin","Imam al-muhaddisiyn" atlari menen belgili.Ullama ha'dis ilimin u'lken qizig'iwshiliq penen u'yrengen.Abdullah ibn al-Muborak,Vaqi ibn Jarroh siyaqli alimlar ta'repinen toplang'an ha'dislerdi yad alg'an.Imam Buxariy ju'da' bay miyras qaldirg'an. Onin' "Al-jome as-sahih", "Al-adab al-mufrad", "At-tarix al-kibor", "At - tariyx as-sag'iyr", "Al - qiroatu xalfa-I-Imom", "Vaf'ul - yadini fi-s-saloti" siyaqli shig'armalari bar bolip,olardin'
qoljazbalari bizge shekem jetip kelgen. Biraq "At-tarix al-avsat", "At-tafsir al-kabir", "Al-jome al-kabir", "Kitob - ul-hiba" atli shig'armalarida ma'lim, biraq olar bizge shekem jetip kelmegen. Bul shig'armalar arasinda en' irisi "Al-jome as - sahih" bolip, bul shig'arma "Sahih al-Buxariy" ati menen du'nyag'a belgili.4 jildtan ibarat bul kitapta payg'ambarimiz Muhammed Alayhis-salamnin' ha'dislerinen tisqari,islam huquqtaniwshilig'i,islam ma'resimleri,a'dep-ikramliliq,ta'lim-ta'rbiya,tariyx ha'm etnografiyag'a tiyisli mag'luwmatlarda berilgen. 600 min' ha'disten 7275 "Sahih" ha'mde
400 min' ta'kirarlanbaytug'in ha'disler keltirilgen.Imam Ismayl al-Buxariydin' "Al-jome as -sahih"shig'armasinin' birinshi tominda a'dep-ikramliliq ma'selelerin jaritiwshi ha'disler ja'mlengen bolsa,"Al-adab al-mufrad" shig'armasinda socialliq turmista ha'm insanlar arasinda o'z-ara mu'nasibetlerdi ju'zege keltiriw waqtinda a'mel qiliniwi lazim bolg'an