Aholini ijtimoiy muhofaza qilishda davlat byudjetining o’rni va ahamiyati Reja 1Aholini ijtimoiy muhofaza qilish va davlat byudjeti

Davlat byudjeti — davlatning muayyan vaqt (odatda bir yil) uchun moʻljallangan pul daromadlari va harajatlari majmui. D.b. davlat ixtiyoridagi pul fondlarining taqsimlanishini bildirib, u davlat moliyasining bosh boʻgʻini hisoblanadi. D.b. tarkiban umumdavlat (yoki markaziy) byudjet i (mamlakat miqyosidagi umumiy daromadlar va harajatlar yigʻindisi) vamahalliy (munitsipal) byudjet (hududiy tuzilmalar — oʻlka, viloyat, tuman va h.k. doirasidagi pul daromadlari va harajatlari)ga boʻlinadi. Ikki turdagi byudjetlar nisbati mamlakatning ichki sharoitiga bogʻliq boʻladi. Davlat jamiyatga ijtimoiy xizmatlar (milliy xavfeizlikni taʼminlash, jamoat tartibini saklash, atrof-muhitni himoya qilish, nochorlarga yordam berish, aholiga bepul ijtimoiy xizmatlar koʻrsatish va b.) koʻrsatadi va bularning barchasi harajat talab qiladi. Byudjet daromadlari soliqlar, solikdan tashqari yigʻimlar, davlat zayomlaridan tushgan pul, davlat mul-kini sotishdan yoki ijaraga berishdan kelgan mablagʻlardan shakllanadi. Byudjet daromadining aholi jon boshiga hisoblangan miqdori mamlakatning byudjet salohiyati (potensiali) deb yuritiladi va bu byudjet daromadining umumiy hajmiga hamda aholining soniga bogʻliq. Byudjet harajatlari uning daromadidan ortib ketsa, byudjet taqchilligi, yaʼni kamo-madi yuzaga keladi. Kamomad miqdori mamlakat yalpi millim mahsulotning 3—3,5% ga teng boʻlishi meʼyoriy hisoblanadi. Byudjet kamomadining gʻoyat oshib ketishi va uni daromad bilan taʼminlash mumkin boʻlmaganda byudjet harajatlari qisqartiriladi. Markaziy, mahalliy D.b.lari va D.b.dan tashqari fondlar (davlatning muayyan maqsadli fondlari, maxsus maqsadli soliqlar, zayomlar, byudjetdan subsidiyalar hisobiga yaratiladigan maxsus fondlar) yigʻindisi davlatning yigma byudjetini tashkil etadi. D.b., odatda, joriy yilda kelgusi yil uchun tuziladi. Iqtisodiy beqarorlik sharoitida u chorak yoki yarim yilga tuzilishi ham mumkin. D.b.ni huku-mat tuzadi va yuqori qonun chiqaruvchi organ (parlament) tomonidan tasdiqlanadi.

D.b. muayyan mamlakatdagi ijtimoiyiqtisodiy munosabatlarni ham ifodalaydi. Jamiyatning iqtisodiy tuzumi, davlatning tabiati va faoliyatiga qarab D.b. mohiyati, uning daromadlari va harajatlari xususiyati hamda tarkibi turlicha boʻladi. Sanoati rivojlangan mamlakatlarda davlatning iqtisodiyot, i.ch., milliy daromadni taqsimlash va qayta taqsimlashga faol aralashuvi D.b. mavqeining oshishiga sabab boʻladi, milliy daromad davlat ixtiyorida yigʻiladi va uning byudjet orqali qayta taqsimlanadigan qismi koʻpayadi.
Hoz. rivojlangan mamlakatlarda D.b.ning asosiy qismi soliqlar (fuqarolarning shaxsiy daromadlaridan undiriladigan shaxsiy daromad soligʻi, ish haqi fondiga soliq va korxonalar, korporatsiyalar foydasidan undiriladigan foyda soligʻi va b.) hisobiga shakllanadi (mas, 1987 y.da AQShda soliq tushumlari D.b.ning 98% ini, Buyuk Britaniyada 96,7% ini, Fransiyada 91,5% ini tashkil qildi). AQSH federal byudjetidan qilinadigan harajatlar orasida "da-romadlar darajasini taʼminlash" (qariyalar, mehnatga layoqatsizlar, ishsizlar, nogironlar, tibbiy yordamga muhtojlar, boquvchisini yoʻqotgan oilalar va h.k.ga yordam koʻrsatish) sarflari 40%, milliy mudofaa harajatlari (28—30%) eng muhim oʻrinda turadi.
Hoz. davrda oz sonli sotsialistax mamlakatlarda D.b. daromadlarining asosiy qismi davlat sektori (ijtimoiy mulk)dan tushadigan mablagʻlardan, kooperativlar, xususiy korxonalardan, aholidan olinadigan turli soliqlardan hosil boʻladi va asosan xalq xoʻjaligini rivojlantirish hamda ijtimoiy-maishiy tadbirlarga sarflanadi.
Oʻzbekiston Respublikasining D.b. respublika D.b., Qoraqalpogʻiston Respublikasi D.6., viloyatlar va Toshkent sh. mahalliy byudjetlarini birlashti-radi. Oʻzbekistonning birinchi D.b. 1924—25 y.larda tuzilgan boʻlib, uning hajmi 3,64 mln. soʻmni tashkil etgan edi.
Oʻzbekistonda yangi boshlanayotgan yil uchun D.b. yil yakuni (dek. oyining oxiri)da OʻzR Oliy Majlisi sessiyasida tasdiqlanadi va qabul qilingan D.b. qonun kuchiga ega boʻladi hamda amaliyotga joriy etiladi. Oʻzbekiston mustaqillikka erishgandan soʻng D.b.ning shakllanish xususiyatlari boshqariladigan bozor iqtisodiyotiga oʻtish davridagi oʻzgarishlar bilan bogliq holda bordi. Oʻzbekistan Respublikasi D.b. daromadlarining mutlaq koʻpchilik qismi soliklar hisobiga olinmoqda.
1995 y.da Oʻzbekistonda byudjet kamomadi 3%, 1996 y.da 3,5%, 1997 y.da 2,2%, 2000 y.da yalpi ichki mahsulotning 1 % (32,8 mlrd. soʻm)ga teng boʻldi. Amalda boʻlgan qonunchilikka muvofiq tashkil etiladigan byudjetdan tashqari jamgʻarmalar (ijtimoiy sugʻurta jamgʻarmasi, ish bilan taʼminlashga koʻmaklashish jamgʻarmasi, Kasaba uyushmalari federatsiyasi Kengashi jamgʻarmasi, yoʻl jamgʻarmasi, Oʻzbekiston Respublikasi Davlat mul-ki qoʻmitasi jamgʻarmasi, mineral xom ashyo bazasini tak ishlab chiqarish fondi, oʻzini oʻzi boshqarish mahalliy organlarining maxsus fondlari)ning maqsadli yoʻnalishlarini saqlab qolgan holda, 1995 y.dan boshlab Oʻzbekiston Respublikasining birlashgan byudjetiga kiritildi.
Oʻzbekiston Respublikasi D.b.da jami daromadlar va harajatlar oʻzgarishlarida ishlab chiqarishning rivojlanishi, xoʻjaliklar va aholi daromadlarining oʻsishi asosiy ahamiyatga ega.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Malikov T.S, Vahobov D., Moliya: chizmalarda. O’quv qo’llanma. – T.: “IQTISOD-MOLIYa”, 2010. – 660 b.
2. Malikov T.S., Jalilov P.T. Byudjet-soliq siyosati. – T.: “Akademnashr”, 2011. – 472 b.
3. Burxonov U. Davlat xaridi. O’quv qo’llanma. – T.: “infoCOM.UZ”, 2010. 32. Burxanov U., Atamuradov T. Davlat xaridi. O’quv qo’llanma. – T.: “Fan va texnologiya”, 2012 yil. -152 b.
4. Ibragimov A.K., Sugirbaev B.B. Byudjet nazorati va auditi. O’quv qo’llanma. – T.: “infoCOM.UZ”, 2009.
5. Nurmuxamedova B., Kabirova N. Moliya. O’quv qo’llanma. – T.: “IQTISOD-MOLIYa”, 2012. – 207 b. 35. Nurmuxamedova B., Kabirova N. Moliya. O’quv qo’llanma. – T.: “VNEShINVESTPROM”, 2013. – 224 b.
6. Kasimova G.A., Botirov A.A. Ijtimoiy soha: boshqarish va moliyalashtirish. – T.: “Tamaddun”, 2016. – 216 b.
7. Qosimova G., Shaakramov K. Mahalliy byudjetlar. O’quv qo’llanma. – T.: “Moliya”, 2012. – 260 b.
8. Qosimova G.A. G’aznachilik. O’quv qo’llanma. – T.: “IQTISODMOLIYa”, 2013. – 448 b.
9. Azizova I.A. Natijaga yo’naltirilgan byudjetlashtirish. O’quv qo’llanma. – T.: “infoCOM.UZ”, 2010. – 152 b.
10. Fayzullaev Yo.Sh., Azizova I.A. Byudjetni o’rta muddatli rejalashtirish. O’quv qo’llanma. – T.: “infoCOM.UZ”, 2010. – 152 b.
11. Nurmuxamedova B.I, Srojiddinova Z.X. O’zbekiston Respublikasida ta’lim xarajatlarini rejalashtirish. O’quv qo’lanma. – T.: “INFO CAPITAL GROUP”, 2013. – 447 b
12. Нурмухамедова Б.И., Срожиддинова З.Х. Планирование расходов на образование в Республике Узбекистан. Учебное пособие. -Т.: “ИНФО CАПИТАЛ ГРОУП”, 2013. – 440 с.

XULOSA
Tugallangan dissertatsiya tadqiqoti asosida quyidagi qisqacha xulosalar chiqarish mumkin:
Shunday qilib, Rossiya fuqarolarining ijtimoiy himoyaga bo'lgan huquqi konstitutsiyaviydir va Rossiya Federatsiyasi Konstitutsiyasida mustahkamlangan (7, 39-moddalar). Aholini ijtimoiy himoya qilish – davlat va jamiyat tomonidan amalga oshiriladigan hamda insonning, turli ijtimoiy toifalar va guruhlarning hayotiy ta’minoti va faol yashashini ta’minlash, ehtiyojlarini qondirish, maqbul yashash sharoitlarini ta’minlashni ta’minlaydigan ijtimoiy-iqtisodiy chora-tadbirlar majmuidir; fuqarolarning xastaligi, ishsizlik, qarilik, boquvchisining vafoti kabi xavfli vaziyatga qarshi qaratilgan chora-tadbirlar majmui; iqtisodiy oʻzgarishlar davrida aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlarini davlat tomonidan kafolatlangan moddiy qoʻllab-quvvatlashning eng kam darajasini va shu bilan bogʻliq holda ularning turmush darajasining pasayishini taʼminlash boʻyicha chora-tadbirlar majmui.
Aholini zamonaviy ijtimoiy himoya qilish tizimi ijtimoiy ta'minot, ijtimoiy sug'urta; va ijtimoiy qo'llab-quvvatlash (yordam). Shu munosabat bilan RUSZN Dorogomilovo aholini ijtimoiy himoya qilish tizimiga qo'yiladigan talablarga to'liq javob beradi.
Davlatning aholini ijtimoiy himoya qilish sohasidagi ijtimoiy siyosati davlatning, jamiyatning, siyosiy partiyalarning, ijtimoiy institutlarning xalqning ijtimoiy farovonligiga, aholining moddiy, ijtimoiy va intellektual ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan siyosatidir. odamlar. Bu iqtisodiy va moliyaviy siyosat tomonidan yaratilgan insoniy tovarlarni taqsimlash siyosatidir.
Aholini ijtimoiy himoya qilish maqsadida amalga oshiriladigan davlat ijtimoiy siyosati tizimining institutsional tuzilmasi quyidagi bo'g'inlardan iborat:
1) ijtimoiy nafaqalarni bepul ta'minlash va barcha fuqarolar uchun ulardan umumiy foydalanish tamoyillariga asoslangan ijtimoiy ta'minot tizimi. Davlat ijtimoiy ta'minotning kafolati hisoblanadi.
2) sug'urta badallarini majburiy to'lash va sug'urta to'lovlari va olingan ijtimoiy nafaqalar o'rtasidagi ekvivalent munosabatlar tamoyillariga asoslangan ijtimoiy sug'urta tizimi. Ijtimoiy sug'urtada ijtimoiy birdamlik va davlatning o'z fuqarolari uchun ijtimoiy javobgarligi printsipi amal qiladi.
3) jamiyatning ijtimoiy himoyaga muhtoj a’zolariga davlat tomonidan g‘amxo‘rlik ko‘rsatish va ijtimoiy xayriya ishlarini o‘z ichiga olgan ijtimoiy himoya, ijtimoiy xizmatlar tizimi. Bu tizim maqsadli – aholining kam ta’minlangan, ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlariga qaratilgan. Ularga ijtimoiy yordam bepul beriladi.
USZN Dorogomilovo aholini ijtimoiy himoya qilish sohasida quyidagi asosiy funktsiyalarni bajaradi:
· davlat pensiyalari, nafaqalar, kompensatsiyalar va boshqa ijtimoiy to‘lovlarni tayinlash, qayta hisoblash va to‘lashni tashkil etish;
· Viloyat hududida joylashgan korxonalarga pensiya tayinlash bo‘yicha hujjatlarni rasmiylashtirishda huquqiy yordam ko‘rsatish;
· fuqarolarga pensiya tayinlash va qayta hisoblash uchun zarur bo‘lgan hujjatlarni olishda yordam ko‘rsatish;
· Pensiya va nafaqa to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini qo‘llash bo‘yicha tushuntirish ishlarini olib borish.
Aholini ijtimoiy himoya qilish davlatning milliy xavfsizligini ta'minlashning muhim sharti bo'lib, uni Rossiyaning hozirgi va kelajagi manfaatlaridan kelib chiqib ta'minlash zarurligini belgilaydi.
Taqdim etilgan dissertatsiya doirasida kam ta'minlangan toifadagi fuqarolar bilan ijtimoiy ish jarayonini takomillashtirish bo'yicha bir qator chora-tadbirlar taklif qilindi:
Dorogomilovo RUZN xodimlarining malakasini oshirish, asosiy yoki ikkinchi oliy ma'lumot olish, aspiranturada o'qish, qo'shimcha kurslar, seminarlar va boshqalarni olish bo'yicha doimiy ishlarni olib borish;
· Uch kishidan iborat guruh yaratish (rahbar + 2 mutaxassis), chunki boshqaruvda bir kishi yetarli emasligi aniq;
· Mutaxassislarning ish beruvchilardan, Federal soliq xizmati inspektsiyasidan, Rossiya Federatsiyasi Pensiya jamg'armasidan, ta'lim muassasalaridan roziligi bilan fuqarolarning daromadlari to'g'risidagi ma'lumotlarni olish imkoniyatini soddalashtirish;
· Ushbu tashkilotlar bilan elektron axborot almashinuvini tashkil etish;
.