Ahmedovich ahmedov, akmal abzalov

Ekologiyaning boshqa fanlari bilan aloqadorligi  
 
Ekologiya  fani  biologiyaning  eng  yosh,  lekin  juda  tez  rivojlanayotgan 
tarmog‗i  bo‗lib,  tabiatda  uchraydigan  jonli  organizmning  bir-birlari  va  ular 
yashayotgan  muhit  bilan  bo‗layotgan  munosabatlarni  o‗rganadi.  Shuningdek, 
ekologiya  jonli  organizmlarning  rivojlanishi,  ko‗payishi,  tarqalishi,  o‗zgarishi 
hamda  ular  hosil  qiladigan  murakkab  ekologik  birikmalar  qonunlarini  ham 
o‗rganadi.  
Fan-texnika  taraqqiyoti  jamiyat  va  tabiat  o‗rtasidagi  munosabatlarning 
o‗zgarishiga olib keladi. Salbiy kuchlar ta‘sirida tabiatning holati o‗zgara boradi. 
Buning natijasida tabiiy voqelikni o‗rganadigan ekologiya fani turli biologik va 
nobilogik fanlar bilan tabiiy ravishda bog‗lana boshlaydi. Masalan, u o‗simlik va 
hayvonlarning soni hamda sifati, tashqi qiyofasini, yashash joylarini, tarqalishini 
o‗rganadigan botanika, zoologiya, sistematika, morfologiya, floristika, biogeog-
rafiya kabi fanlarga bog‗liqdir (1-rasm). 
Ekologiya  o‗simliklar,  hayvonlar  va  odamlarning  fiziologik  holatini 
o‗rganuvchi  fiziologiya  fani  bilan  ham  chambarchas  bog‗lanadi  va  natijada 

---

29 
 
«Fiziologik ekologiya» yo‗nalishi vujudga kelib, bu ikki fan yutuqlari bir-birini 
to‗ldiradi.  
 
1-rasm. Ekologiyaning boshqa fanlar bilan aloqasi. 
 
Ekologiya  o‗simlik  va  hayvonlarning  turli  joylarga  moslashishi, 
mintaqalarga  xosligini  aniqlashda  geografiya  fani  bilan,  turlarning  nasliy 
belgilarini  nasldan-naslga  o‗tishi,  ularga  muhit  ta‘sirini  o‗rganish  jarayonida 
ekologiya o‗z navbatida genetika fani bilan aloqada bo‗ladi. 
Organizmlarni  o‗rganish  jarayonida  ularga  muhitning  tabiiy  omillari 
ta‘sirini  aniqlashni  ekologiya  nobiologik  fanlarga,  ya‘ni  iqlimshunoslik, 
landshaftshunoslik,  meteorologiya,  geomorfologiya,  tuproqshunoslik  kabi 
fanlarga  bog‗lanadi,  chunki  organizmning  o‗sish,  rivojlanish  va  ko‗payish 
jarayonlari iqlim, yerning tuzilishi, tuproqning tabiiy va kimyoviy holatlari bilan 
bog‗liqdir.  
Hozirgi vaqtda turli shahar va qishloqlarda aholi uchun uy-joylarni, sanoat 
markazlarini  tabiatga  zarar  keltirmaydigan  holda  qurishni  rejalashtiradigan 
«me‘morchilik  ekologiyasi»,  tabiatdagi  salbiy  holatlarni  aniqlaydigan,  turli 

---

30 
 
ekologik  chora-tadbirlarni  ishlab  chiqaradigan,  muhitning  ifloslanishini, 
zararlanishini  to‗xtatadigan  «ekologik  ekspertiza»  kabi  yo‗nalishi,  EHM 
apparatlari hisoblari asosida matematik yo‗llar bilan ekologik modullar yaratish 
kabi yo‗nalishlar ham rivojlanmoqda.