Ахборот тизимларини лойиҳалаш

 

 

5.2-rasm.  Funksional blok 

 

Interfeysli  yoy  (Arrow)  -  sistemaning  funksional  blokda  qayta  ishlanuvchi 

elementlarini tasvirlaydi. Interfeysli yoy kо‗pincha oqimli yoki strelkali deb nomlanadi. 

Interfeysli yoy  yordamida sistemada yuz  beruvchi u yoki bu darajada aniqlanadigan 

jarayonlarning  turli  obyektlari  tasvirlanadi.  Bunday  obyektlar  haqiqiy  dunyo  elementlari 

(detallar,  vagonlar,  xodimlar  va  shu  kabilar)  yoki  ma‘lumotlar  va  axborotlar  (hujjatlar, 

ma‘lumotlar, kо‗rsatmalar va shu kabilar) bо‗lishi mumkin. 

Har  qanday  funksional  blok  standart  talablari  bо‗yicha  hech  bо‗lmaganda  bitta 

boshqaruvchi  va  bitta  chiquvchi  interfeysli  yoyga  ega  bо‗lishi  kerak.  Demak,  har  bir 

jarayon  qandaydir qoida  bо‗yicha  yuz berishi  (boshqaruvchi  yoy  bilan tasvirlanuvchi) va 

bir  muncha  natijalarni  chiqarishi  (chiquvchi  yoy)  kerak,  uni  boshqacha  qarash  hech 

qanday ma‘noga ega emas. 

Boshqaruvchi interfeysli yoyning mavjud bо‗lishining majburiyligi DFD (Data Flow 

Diagram)  va  WFD  (Work  Flow  Diagram)  sinflarining  metodologiyasidan  IDEF0 

standartining asosiy farqi hisoblanadi. 

---

 

68 

Dekompozitsiya  (Decomposition)  IDEF0  standartining  asosiy  tushunchasidir. 

Dekompozitsiya  prinsipi  murakkab  jarayonlarni  ularni  tashkil  etuvchi  funksiyalariga 

ajratishda  qо‗llaniladi.  Shuning  uchun  jarayonning  detallashtirish  darajasi  modellarni 

ishlab chiquvi tomonidan bevosita aniqlanadi. 

Dekompozitsiya  sistemalar  modelini  iyerarxik  kо‗rinishda  alohida  diagrammalarda 

doimiy kо‗rsatish imkonini beradi. 

IDEF0  tushunchasining  oxirgi  tushunchasi  glossariydir  (Glossary).  IDEF0  ning  har 

bir elementi uchun (diagrammalar, funksional bloklar, interfeysli yoylar) mavjud standart 

shu  element  bilan  tasvirlanuvchi  obyektni  xarakterlaydigan  mos  aniqlanish,  kalit  sо‗z  va 

shu kabilarni yaratishni va qо‗llab-quvvatlashni tushunadi. 

Bunday  tо‗plam  glossariy  deyiladi  va  shu  elementning  mavjudligin  ifodalaydi. 

Glossariy aniq grafik tilni diagrammaga zaruriy qо‗shimcha ma‘lumotlarni qо‗shish bilan 

hamohang ravishda tо‗ldiradi. 

IDEF0 modeli har doim sistemani bir butun – interfeys yoyli funksional blok sifatida 

taqdim  etishdan  boshlanadi.  Bitta  funksional  blokli  bunday  diagramma  kontekstli 

diagramma deyiladi. 

Kontektstli  digrammaning  tushuntiruv  matnida  diagrammani  qurish  maqsadi 

(Purpose) qisqacha izoh bilan kо‗rsatilishi va nuqtai-nazari (Viewpoint) belgilanishi lozim. 

IDEF0-modellarni  ishlab  chiqish  maqsadining  aniqlanishi  va  rasmiylashtirilishi  eng 

kerakligi hisoblanadi.  Faktik  maqsad  о‗rganilayotgan sistemada  birinchi  navbatda  e‘tibor 

qaratilishi lozim bо‗lgan mos sohani aniqlashdan iborat. 

Modellar rivojlanishi va kerak detallashtirishlarning asosiy yо‗nalishlarini aniqlaydi. 

Aniq  belgilab  qо‗yish  –  sistemada  tanlangan  nuqtai-nazardan  kelib  chiqib, 

detallashtirishdan  va  alohida  elementlarni  о‗rganishdan  rad  qilingan  hamda  zarur 

bо‗lmagan  model  ishini  yakunlaydi,  nuqtai-nazarni  tо‗g‗ri  tanlash  yakuniy  modelni 

qurishda ketadigan vaqt sarfini qisqartiradi.