|
Битирув малакавий ишнинг тузилиши.
Битирув-малакавий иш
кириш, 2 та боб, хулоса ва фойдаланилган адабиётлар рўйхатларидан
иборат.
- 13 -
1-БОБ. ВИДЕОМАЪРУЗАЛАРГА ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР,
УЛАРНИНГ ТУРЛАРИ, ХОРИЖИЙ ТАҲЛИЛИ.
Бугунги кунда таълим тизими фақат анъанавий ўқитиш услубларига
таянилмайди, янги технологиялар тобора кенг тарқалмоқда. Виртуал таълим
муҳитида ўқитишнинг қимматли воситаси видеомаърузалардир. Айнан
видеотингловчида маърузада қатнашиш ёки аксияда қатнашиш каби энг
реал туйғуларни яратиши мумкин. Бундан ташқари, видеомаърузалар
материални яхшироқ ўзлаштиришга ёрдам беради ва ўқув жараёнида
иштирокчининг ўз-ўзини тарбиялашини рағбатлантиради.
Дарҳақиқат, видеомаърузаларни яратиш одатий ҳолга айланиб
бормоқда ва уларнинг сони йилдан йилга кўпайиб бормоқда.
Тингловчининг онгига визуал таъсиридан фойдаланиш янги таълим
технологияларини такомиллаштириш ва ривожлантириш истиқболларини
очади. Шуни таъкидлаш керакки, видеомаърузалар курслари анъанавий
интерактив ўқув муҳитини тўлиқ алмаштириш учун яратилмаган. Худди шу
тарзда, масофавий таълим кундузги таълимни тўлиқ алмаштиришга
интилмайди. Видеомаъруза - бу ўқитиш воситаларидан бири, улардан
фойдаланиш турли хил идрок турларига эга бўлган тингловчиларга янги
билимларни самарали ўзлаштиришга имкон берадиган мультисенсорли
таълим муҳитини ташкил этишга имкон беради. Ўқув жараёнига видео-
маърузаларнинг киритилиши малака ошириш курслари тингловчиларининг
тайёргарлигини янги босқичга кўтаришга, қўшимча касб-ҳунар таълимида
телекоммуникация
технологияларидан
фойдаланишнинг
амалий
имкониятларини кенгайтиришга ёрдам беради.
1.1.
Видеомаъруза тушунчалари.
Компьютерлаштириш билан бир
қаторда видеодан фойдаланиш нафақат яна бир замонавий янгилик, балки
янгиланиш усули, узлуксиз таълим воситасидир. Видеомаъруза анъанавий
ўқитиш услубларига алтернатив (муқобул) яратади. Компьютер
маълумотни намойиш қилишни таъминлайдиган восита анъанавий
- 14 -
маърузадан ва ҳар қандай босма нашрдан устундир. Бундай имкониятлар
билан видеоматериаллардан фойдаланиш тўғрисида савол туғилиши
табиий. Битта расм минг сўзга тенг бўлгани каби, амалдаги жараённи
кўрсатадиган битта видеоклип ҳам минг расмга арзийди. Кундузги бўлим
талабалари ўқитувчи билан маърузада суҳбатлашиш имкониятига эга, бу эса
ўқув жараёнига ҳис-туйғулар қўшади ва материални муваффақиятли
ўзлаштиришга ёрдам беради. Масофавий, сиртқи таълим шакллари
тингловчилари одамдан, бу ҳолда маърузачидан юқадиган ижобий ҳис-
туйғулардан маҳрум, шунинг учун видеомаърузалардан яхшироқ нарса йўқ,
бу ўрганилаётган мавзу атмосферасида ўқув жараёнининг иштирокчисини
мавзуни ичига киришга, ўзини иштирокчига айланишига, мавзуни хис
қилишига олиб келади деб ўйлаймиз.
Яна шуни таъкидлаш лозимки, видеомаърузалардан фойдаланиш
амалиёти шуни кўрсатадики, улар ўқув жараёнининг барча иштирокчилари
учун фойдали бўлиши мумкин:
- видеомаърузалар тингловчилари турли сабабларга кўра дарс
қолдирилган тақдирда, шунингдек, бир вақтнинг ўзида бир нечта курслар
жадвалга қўшилиб қўйилган тақдирда асосий ёки қўшимча ўқув
материаллари сифатида хизмат қилиши мумкин. Бундан ташқари, видео-
маърузалар машғулотлар олдидан ўтган материалларни "янгилаш"
имкониятини беради;
- видеомаърузалар профессор-ўқитувчилар учун архив бўлиб хизмат
қилади. Курсни тугатгандан сўнг, маърузачи исталган вақтда оз вақт ва
бошқа харажатлар билан материални ўқув ёки касбий мақсадларда қайта
ишлатиши мумкин. Видеомаърузалар нафақат дарс мазмунини, балки
қоғозда етказиб бўлмайдиган маълумотни тақдим этишнинг муаллифлик
услубини ҳам акс эттиради. Бундан ташқари, видеомаърузалар маърузачини
илмий жамоатчилик орасида кенг оммалаштиришга имкон беради;
- таълим муассасаси учун видеомаърузаларнинг ўқув дастурига
қўшилиши янгиликларни жорий этишни рағбатлантиришга имкон беради.
- 15 -
Шунингдек, бу ўқув жараёни иштирокчилари олдида таълим мавқеини
ўсишига ёрдам беради. Демак, Видеомаърузаларни яратишда унинг сифати
охир-оқибат боғлиқ бўлган иккита асосий фикрни ажратиб кўрсатиш
мумкин:
- маърузани томоша қилгандан сўнг тингловчи ўрганиши керак бўлган
назарий материал. Шунга кўра маъруза аниқ, тушунарли ва самарали
бўлиши учун ишлатилган манбалар кетма-кетлиги тартибли ва тушунарли,
яни тингловчини ўзига жалб қила олиш имконини беради;
Видеомаъруза қуйидаги умумий талабларга жавоб берадиган бўлса
самарали деб аташ мумкин:
- таълим муассасасининг амалдаги қўшимча касбий тайёргарлик
дастурлари ва қўшимча умумий ривожланиш (умумий таълим)
дастурларига мос келадиган, яъни дастурда назарда тутилган масалаларни
ва унда белгиланган даражада тўлиқ кўриб чиқиши керак;
- нисбатан кичик мавзуга бағишланган. Видео учун мўлжалланган
томошабинларнинг таълим қизиқишлари доирасида ушбу мавзу тўлиқ очиб
берилиши керак. Бундан ташқари, талабалар томонидан мавзу бўйича
билимлар заҳирасининг чуқурлигини аниқлаштириш керак;
- мавзуни очиб бериш кетма-кет, босқичма-босқич (субтопикалар -
эпизодлар) амалга оширилади. Агар ушбу субтопикалар мураккаб бўлса,
батафсил муҳокамани талаб қилса ва ҳар бирининг ассимиляциясини
текширишга эҳтиёж бўлса, унда видеони қисмларга ажратиш ва ҳар бир
қисмга сарлавҳа бериш мақсадга мувофиқдир. Бир қисмни тўлдиргандан
сўнг, маърузачи видеонини тўхтатиши ва видео-тест ёрдамида ўтган
материалнинг ўзлаштирилишини текшириши мумкин;
- Видеомаърузалар аниқ бир билимларни мукаммал ўргатади деган
илмий қўлланма ёки аниқ кўрсатмалар бўлмагани сабабли, видео-
материални батафсил ўрганиш натижасида талабалар аста-секин кўникма ва
янги билимларга олиб келинади. Ушбу ўқитиш усули талабани
- 16 -
фаоллаштиради,
уларнинг
фикрлашга,
мустақил
ўзлаштириш
кўникмаларига олиб келади.
Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, материалнинг ҳаддан ташқари
кўплиги сабабли видеомаъруза сифати пасаяди: муаллифлар битта видеода
жуда кўп саволларни кўриб чиқишга ҳаракат қилишади. Юқорида видео-
маърузани битта мавзуга бағишлаш кераклиги таъкидланди. Монотонлик
талаби унинг барча таркибий қисмлари учун қолади: видео эпизод, кадр,
компьютер ишланмалари миёр даражасида бўлиши зарур. Мавзуни тақдим
этиш тезлиги қабул қилувчини имкониятларидан келиб чиқиб, бўлакларда,
ҳамда кетма-кет намойиш меъёр даражасида бўлганлиги, маърузани тўлиқ
ўзлаштириш имкониятини таъминлайди.
Видеомаъруза яратишда видео материалларни танлаш, уни
режалаштириш, монтаж қилиш, махсус эффектлар, анимация, кадр таркиби,
ранглар схемаси ва овоз диапазони - ҳамма нарса унга хос хусусиятлар ва
ўрганилаётган ҳодисада ушбу мавзу учун энг муҳими, тингловчиларга
ўрганилаётган мавзуни тушунишда ёрдам бериш схемасини тўғри ташкил
қилишдан иборатдир.
Демак, ушбу талаблар ҳар бир видеомаъруза тури бўйича аниқ
мақсадда режалари тузилган, маънбалари мослиги сезиларли даражада
аниқланиши керак. Шундагина улар амалий иш учун қўлланма бўлиши
мумкин. Асосий вазифа натижа юқоридаги умумий талабларга жавоб
берадиган қилиб материални қандай танлаш кераклигини аниқлашдир.
Айни пайтда видеомаърузалар аниқ шаблони ва қолиби бўлмаганлиги учун,
ҳамда ахборотлар манбаси ошиб бориётганлиги учун, уларни талабага
етказиш усули купайиб бориётганлиги, ўқитиш методларини кўплиги
видеомаъруза яратувчига ижодий ёндашиш, қайта ишлаш усулларидан
самарали фойдаланишларига, умумий талабларга қарамай, ҳар бир видео-
маъруза ўзига хос услубга эга бўлиши замон талабига айланмоқда.
- 17 -
1.2.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
