Ахборот соҳасини ислоҳ Қилиш, ахборот ва сўз эркинлигини таъминлаш

АХБОРОТ СОҲАСИНИ ИСЛОҲ ҚИЛИШ, АХБОРОТ ВА СЎЗ ЭРКИНЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ
Истиқлол туфайли фуқароларимизнинг дунѐқараши, тафаккури, ҳуқуқий онги ва маданиятида туб ўзгаришлар юз берди. Бугун Ўзбекистонда бошқарувни либераллаштириш давлат ва жамиятни модернизация қилиш, иқтисодиѐтни эркинлаштириш, адолатли фуқаролик жамиятини ривожлантириш жараѐнлари ОАВ фаолиятига янгича ѐндашувларни тақозо этмоқда. Мазкур масала, шубҳасиз, фуқаролик жамиятининг муҳим институтларидан бири бўлмиш оммавий ахборот воситалари фаолиятини эркинлаштириш масалаларига бориб тақалади.
Ҳар қандай жамиятда ахборот ҳамиша мамлакат тараққиѐтининг кўзгуси, кишиларнинг онги, дунѐқараши, сиѐсий савиясининг шаклланишида асосий восита бўлиб хизмат қилиб келган. Бу ҳолат айниқса шиддатли суръатлар билан ўзгариб бораѐтган бугунги глобаллашув.
Бугун биз демократик жараѐнларни чукурлаштириш, аҳолининг сиѐсий фаоллигини ошириш, фуқароларнинг мамлакатимиз сиѐсий ва ижтимоий ҳаѐтидаги амалий иштироки ҳақида сўз юритар эканмиз, албатта, ахборот эркинлигини таъминламасдан, оммавий ахборот воситаларини одамлар ўз фикр ва ғояларини, содир бўлаѐтган воқеаларга ўз муносабати ва позициясини эркин ифода этадиган минбарга айлантирмасдан туриб, бу мақсадларга эришиб бўлмаслигини ўзимизга яхши тасаввур этамиз. Ислом Каримов замонида ҳар қачонгидан кўра кенг тармоқ ѐзди, бинобарин, ҳаѐтимизнинг бирорта соҳасини оммавий ахборот воситаларисиз тасаввур қилиб бўлмайди.
Сўз ва матбуот эркинлиги, унинг кенг ошкоралиги, ислоҳотларнинг очиқлигини таъминлайдиган демократик принципларни ҳаѐтга жорий этиш имконини беради. Айни ана шу вазифа нуқтаи-назаридан жамиятни янада ривожлантириш, уни сифат жиҳатидан янгилашда устувор йўналиш бўлиб қолмокда.
Кучли фуқаролик жамиятини ривожлантириш ижтимоий-иқтисодий масалаларни ҳал қилишда давлат тузилмалари вазифаларини босқичма-босқич жамоат ташкилотлари зиммасига ўтқаза бориш сингари демократик тамойилларни чуқурлаштаришда ОАВ имкониятидан самарали фойдаланиш зарур бўлиб қолмоқда.
Ахборот соҳасини ислоҳ қилиш, миллий оммавий ахборот воситалари соҳасида буткул янги тизимни йўлга қўйиш, ахборот ва сўз эркинлигини, шунингдек, мамлакатда сайлов ҳуқуқи эркинлигини таъминлаш, сайлов қонунчилигини янги поғоналарга кўтариш борасида эришилган ютуқлар моҳиятида ҳам ўзбек моделининг маъно-мазмунини ташкил этган қадриятлар, ҳаѐтий принциплар мужассам бўлган.
Мустабид тузумга хос ўз умрини ўтаб бўлган жамиятни бошқариш ақидаларидан воз кечиб, ѐш мустақил давлатни замонавий ривожланган демократик давлатлар қаторига олиб чиқиш, ҳаѐт сифатини яхшилаш, ижтимоий йўналтирилган бозор иқтисодиѐтига асосланган очиқ демократик давлат ва фуқаролик жамиятини барпо этиш ўз-ўзидан амалга ошмаслиги ортда қолган йигирма йиллик шонли ва ғоятда мураккаб истиқлол йиллари воқеаларида ўз ифодасини топди. Шу ўринда ҳеч иккиланмай айтиш мумкинки, жамият ҳаѐтида юз берган ва бераѐтган воқеа-ҳодисаларнинг ҳеч бирини ахборот соҳасидан, оммавий ахборот воситаларидан ажратган ҳолда тушуниш мумкин эмас. Хусусан, мамлакатда демократик жамият асосларини барпо этиш ахборот ва сўз эркинлигини таъминлаш масалалари билан чамбарчас боғлиқдир. Чунки фуқароларнинг ахборотга доир ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш демократик ҳаѐт барпо этиш йўлидаги ҳар қандай жамият олдида турган бирламчи масалалардан ҳисобланади. Айтиш жоизки, Ўзбекистон бу борада энг тўғри йўлни танлади ва ушбу йўлдан оғишмай олға бормоқда.
Маълумки, оммавий ахборот воситалари сиѐсий-ғоявий, маънавий-руҳий коммуникациянинг асосий таянчи сифатида жамиятнинг ижтимоийсиѐсий фаоллигига кучли таъсир этиб, давлат институтларига нисбатан жамоатчилик назоратининг кучайиши учун янгидан-янги имкониятларни келтириб чиқариши мумкин. Демак, оммавий ахборот институтларининг жамият ҳаѐтидаги маънавий-сиѐсий салоҳияти қанчалик кучли бўлса, жамиятда шу даражада фаоллик ва рағбат, бунѐдкорлик ҳамда ғоявий уйғоқлик туйғулари кучли бўлади. ОАВ институтлари орқали жамоатчилик назоратини кучайтириш фуқароларга конституциявий асосда ўзаро бирлашиш, уюшиш ҳуқуқини рўѐбга чиқаришга имкон беради. Аҳоли турли гуруҳ ва қатламларининг ижтимоий манфаат ва қизиқишларини ифода этади. Қолаверса, фуқароларнинг ижтимоий-сиѐсий фаоллигини ошириш, ҳуқуқий ва сиѐсий маданиятини юксалтириш воситаси бўлиб хизмат қилади.
Маърузада таъкидланганидек, ОАВнинг юксак ғоявий минбар ва одамлар қалбу шуурига тез таъсир этувчи восита сингари имкониятларидан самарали фойдаланиш – одамлар онгида демократик қадриятларни мустаҳкамлаш ва аҳолининг ижтимоий ҳаѐтдаги иштирокини кенгайтириш, энг аввало инсоннинг ўзини ўзи тушуниши ва фуқаролараро муносабатларни юксак маънавий-маърифий мезонлар асосида шакллантиришга хизмат қилади. Шунингдек, ОАВ институтлари замонавий инсонпарвар тафаккурни, фуқаролардан ижодкорлик руҳини, яратувчилик қобилиятини, бунѐдкорлик имкониятларини кенгайтиради. Яъни, кучли фуқаролик жамиятини шакллантириш, бошқариш, ҳозирги замон меъѐрлари асосида кишилик тараққиѐтини таъминлашнинг янги усул ва услубларини қидириб топиш зарурлигидан келиб чиқиб, ОАВнинг сиѐсий-ҳуқуқий, ташкилий-иқтисодий ва ижтимоийпсихологик ахборот тизимини бошқариш каби қатор, бир-бирига узвий боғлиқ бўлган имкониятларини янада кенгайтиришни тақозо этади. Шу билан бирга, ОАВни бошқариш ва ташкил этишнинг энг мақбул шаклини жорий этиш зарур бўлмоқда. Унинг бевосита давлат ҳокимияти ва ўзини ўзи бошқариш органлари ўртасидаги муносабат, ўзаро ишончни, жамият ва давлат тараққиѐтини, фуқаролар якдиллигини, маънавий ва ғоявий жиҳатдан бирлигини таъминловчи кучли воситалар сифатида имкониятларини янада кенгайтириш зарур бўлади.
ОАВ институти, аввало, миллий манфаат, жамият ва шахс эркинлигини ҳисобга олган, ахборот олиш ва уни тарқатиш кафолати ҳамда мажбурияти билан боғлиқ жараѐнларнинг бевосита шахсий, маҳаллий, уруғ-аймоқчилик манфаатларидан устун турадиган, умуммиллий манфаатга дахлдор бўлган қадриятга айланиб бормоғи лозим. Ана шундай шароитда жамоатчилик назоратини кучайтиришга йўналтирилган ҳар қандай мазмундаги ахборотни тарқатишдан олдин жамиятнинг маънавий - руҳий ҳолатига салбий таъсир этувчи, ижтимоий, миллий, этник, диний тафовут ва келишмовчиликларни кучайтирувчи, зўравонлик ва урушни тарғиб этувчи, порнография, маиший бузуқлик, шахслар мавқеига, обрўсига ва шаънига салбий таъсир этувчи ахборотларни чегаралашнинг норасмий, виждон билан боғлиқ бўлган, соғлом ақл ва юксак тафаккурга таянган маънавий-руҳий меъѐрлари вужудга келади.
Ўзбекистонда демократик тамойилларни янада ривожлантириш ва кучли фуқаролик жамиятини такомиллаштириш бўйича устувор йўналишлар мустақиллик йилларида ҳуқуқий демократик давлат ва фуқаролик жамиятини қуриш чора-тадбирларининг изчил ва қонуний тус олганига бевосита боғлиқ. Ана шундан келиб чиқиб, демократик ислоҳотларни чуқурлаштиришнинг ҳозирги босқичида ҳуқуқий демократик давлат тамойилларини амалда рўѐбга чиқариш - давлат органлари, қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимият фаолияти устидан ОАВ орқали жамоат назоратини ўрнатиш зарурати кучайиб бормоқда.
ОАВ фаолиятини эркинлаштириш – жамиятда ўтказилаѐтган ислоҳотларнинг очиқлигини таъминлайдиган демократик принципларни ҳаѐтга жорий этувчи воситадир. Фуқароларнинг ижтимоий фаоллиги ва сиѐсий маданиятини оширишда ОАВнинг роли тобора ошиб бормоқда. Бу, ҳатто, давлат тизими фаолиятининг барча жабҳаларида хўжалик юритувчи субъектлар ўртасида рақобат муҳитини қарор топтириш ва ҳаммага баробар бўлган шарт-шароитлар яратишга қаратилиши, давлат бошқаруви идоралари вазифаларини давлат ҳокимиятининг қуйи тузилмаларига, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларига ўтказиш масаласида акс этади.
Ўзбекистонда демократик жамият қуриш назарияси ва амалиѐти ОАВ институти ва жамоатчилик назорати тушунчаларининг моҳияти ва аҳамиятини тобора оширмоқда. Мазкур серқирра, мураккаб, заргарларга хос нозиклик билан ҳал қилишни талаб этган ижтимоий-сиѐсий жараѐн тобора янги мазмун касб этмоқда. Туб янгиланишлар даврининг ўзига хос мураккабликлари, катта геосиѐсатдаги суверен давлатларга нисбатан олиб борилаѐтган ташқи босимларнинг кўлами, шу билан бир қаторда кучли фуқаролик жамиятининг муҳим элементи бўлмиш сиѐсий сайловлар тажрибаси мазкур муаммонинг нақадар мураккаблигини намоѐн қилмоқда. Айниқса, ОАВ фаолиятини эркинлаштириш, жамиятда ўтказилаѐтган ислоҳотларнинг очиқлигини таъминлайдиган демократик принципларни ҳаѐтга жорий этувчи жараѐн экани кундай равшан бўлиб бормоқда.
Давлатнинг иқтисодий соҳага, жумладан, хўжалик юритувчи тузилмалар, биринчи навбатда хусусий сектор фаолиятига аралашувини чеклаши ҳамда қонунлар ижроси бўйича 72  Ўзбекистонда телекоммуникациялар тизими дунѐнинг 180 та мамлакатига 28 та йўналиш бўйича тўғридан-тўғри чиқадиган халқаро каналларга эга.  Кейинги 10 йил ичида босма оммавий ахборот воситаларининг сони 1,5 баробар, электрон оммавий ахборот воситаларининг сони 7 баробар кўпайди.  республикада Интернет тизимидан фойдаланувчилар сони 6 миллиондан ошди. Ислом Каримов давлат ҳокимияти органлари устидан жамоатчилик назоратини кучайтириши лозим. Айни шу ғояни мамлакатимиз Президенти Ислом Каримов кенг жамоатчилик олдига стратегик масала сифатида қўймоқда. Яъни, ижтимоий-иқтисодий муаммоларни ҳал қилишда давлат тузилмаларининг ролини камайтириш ва бу вазифаларни босқичма-босқич жамоат ташкилотлари зиммасига ўтказиш зарурлигини талаб қилмоқда. Айни ана шу вазифаларни бажариш эса ОАВ институтининг фуқароларнинг ижтимоий фаоллиги ва сиѐсий маданиятини оширишдаги ролига ҳам бевосита боғлиқдир
Ислоҳотлар тақдири, демократлаштиришнинг самарали натижалар бериши ва истиқболи кўп жиҳатдан ОАВнинг аҳоли ижтимоийсиѐсий фаоллиги, ақлзаковати ва фидоийлик туйғуларини шакллантирувчи муҳим институт сифатидаги вазифаларини қай даражада бажараѐтгани билан ҳам боғлиқ. Инсон онгида демократик қадриятларнинг чуқур илдиз отиши, унинг ўз ижтимоий бурчини тушуниш ва хақ-ҳуқуқларини янада кенгайтириш истаги, юксак маънавий-маърифий савияга эга бўлиш, ўз манфаатларини онгли идрок қилиш сингари қадриятлар билан боғлиқ масалаларни ҳал этишда ОАВнинг роли катта. Айни ОАВ тузилмаларининг халқни қарорлар қабул қилиш жараѐнларидан хабардор қилиб бориш, ҳукумат қарорлари халқ томонидан қанчалик назорат қилиниши, фуқароларнинг давлатни бошқаришда қанчалик иштирок эта олишини белгилайдиган институт сифатидаги роли тобора ортмоқда.
1994 йилда республикада 475 та ОАВ, улардан 384 та газета, 66 та журнал, 19 та телестудия, 3 та кабель телевидениеси, 2 та радиостудия ва битта агентлик фаолият кўрсатган бўлса1 , давлатимиз раҳбари ўз маърузасида таъкидлаганидек, кейинги 10 йилнинг ўзида босма оммавий ахборот воситаларининг сони 1,5 баробар, электрон оммавий ахборот воситаларининг сони эса 7 баробар кўпайиб, бугунги кунда уларнинг умумий сони қарийб 1200 тага етди. Мавжуд барча телеканалларнинг қарийб 53 фоизи, радиоканалларнинг эса 85 фоизи нодавлат оммавий ахборот воситалари ҳисобланади. Оммавий ахборот воситалари Ўзбекистонда яшайдиган миллат ва элатларнинг 7 та тилида фаолият олиб боради, шунингдек, босма материаллар ва телекўрсатувлар инглиз тилида ҳам тарқатилмоқда.2
Мамлакатимизда оммавий ахборот воситалари соҳасида олиб борилаѐтган давлат сиѐсатининг қонунлар ѐрдамида мустаҳкамланиши, оммавий ахборот воситалари фаолияти эркинлиги ва мустақиллигини амалда таъминлаш, уларни том маънода "тўртинчи ҳокимият" сифатида шаклланиши учун етарли ҳуқуқий асос бўлиб хизмат қилмоқда. Ўзбекистонда демократик янгиланишлар жараѐнини чуқурлаштириш ва фуқароларнинг эркинликларини таъминлашнинг ғоят муҳим шарти - оммавий ахборот воситаларини ривожлантириш учун демократик андозаларни жорий этиш бўйича аниқ ва изчил чораларни амалга оширишдир. Бу борадаги асосий вазифа матбуот, телевидение, радио фаолиятини янада либераллаштириш, уларнинг мустақиллиги ва эркинлигини амалда таъминлашдан, оммавий ахборот воситаларини фикрлар ва ғояларни эркин ифода этадиган майдонга айлантиришдан иборат. Бу чоралар натижасида аҳолининг сиѐсий фаоллигини ошириш, фуқароларнинг мамлакат сиѐсий ва ижтимоий ҳаѐтида амалий иштирок этиши учун кенгроқ жалб қилишга эришиш мумкин.
Айни чоғда бугунги глобаллашув асрида ахборотга бўлган талаб тобора кучайиб бораѐтганини эътиборга олиш зарур. Шундай экан, холис ва ҳаққоний ахборотни тарқатиш, омманинг бу маҳсулотга бўлган эҳтиѐжини қондириш ҳар қачонгидан кўра бугунги кунда долзарб аҳамият касб этмоқда. Буюк ватандошимиз Абу Райҳон Беруний ―Хабар, деб ѐзади - хабар берувчилар сабабли ростлик ва ѐлғонлик тусини олади. Чунки, одамларнинг мақсадлари хилма-хил. Халқлар ўртасида тортишиш ва талашиш кўп‖. Бундан ўн аср муқаддам айтилган ушбу ҳаққоний сўз нуқтаи назаридан келиб чиқилса, ахборот жанги авж олган бугунги кунда сиѐсий жараѐнларнинг маъно-мазмунини ва асл сабабларини чуқур англаш, атрофда содир бўлаѐтган воқеалар ҳақида ҳаққоний маълумотларга эга бўлиш, ҳар қандай нохолис ахборот ҳуружлари замирида рангли инқилоблар, намойишлар ѐтганини аҳолига ва аввало ѐшларимизга тушунтиришда ОАВ нинг ўрни ва таъсир кучи беқиѐслиги аѐн бўлади.
Юртдошларимизни, айниқса ѐш авлодни ѐт ва зарарли ғоялардан муҳофаза қилиш, хавфсизликка турли таҳдидлар ва хатарларга қарши курашни кучайтириш, мамлакатимиз ҳамда минтақадаги барқарорликни мустаҳкамлаш борасида ОАВ вакиллари ўзининг қатъий позициясига эга бўлиш, эътиқод қўйган нуқтаи назарни ишонч билан асослай олиш каби хислатларни фуқароларимизда шакллантириш ҳам соҳа вакилларининг муҳим вазифаларидандир. Бу борада Ўзбекистон МДҲ мамлакатлари ичида биринчилар қатори алоқа тармоғининг 4 авлоди ҳисобланган (4G) ишга солганини қайд этиш зарур. Бу технология маълумотларни 100Мб/сек гача тезликда (яъни, 3G тармоғига нисбатан 30 баравар тезроқ) узатиш имкониятига эга. Тизимнинг ишга туширилиши натижасида фойдаланувчи шу ондаѐқ сўралаѐтган маълумотга эга бўлиши мумкин
1 . Бугун замонавий ҳаѐтни ахборот-коммуникация технологиялари (АКТ) сиз тасаввур қилиб бўлмайди. Зеро, бу технологиялар қисқа муддат ичида алоқа қилиш имкониятлари ва ахборот олиш усуллари тўғрисидаги тасаввурларимизни кескин ўзгартириб юборди. Ҳозирги вақтда АКТ жамият турмушининг барча соҳаларида – давлат бошқарувида, иқтисодиѐт, сиѐсат, тиббиѐт, таълим, фан ва маданият, маиший турмуш ва бошқа соҳаларда кенг қўлланилмоқда. Муболағасиз айтиш мумкинки, ҳеч бир мамлакат ахборот-коммуникация технологияларининг доимий равишда такомиллашувига етарли даражада эътибор бермай туриб, ижтимоий-иқтисодий ва сиѐсий-ҳуқуқий жиҳатдан муваффақиятли ривожлана олмайди.
АКТ ахборот олиш, узатиш ва тарқатиш эркинлигини бериш билан бирга одамларга ўзининг интеллектуал салоҳиятини янада тўлиқ фойдаланиш имкониятини яратиб, барқарор иқтисодий ўсиш, фаравонлик даражасини ошириш мақсадларига эришишга ѐрдам беради. Республикада Президентимиз ва давлатимиз томонидан олиб борилган сиѐсат туфайли оммавий ахборот воситалари соҳасида юз берган тарихий янгиланишлар ҳақида сўз борар экан, икки масалага алоҳида эътиборни қаратиш зарур. Биринчиси – нодавлат оммавий ахборот воситалари институтининг яратилиши. Иккинчиси – электрон оммавий ахборот воситалари тизимининг жадал ривожланаѐтгани масаласи.
Мустақиллик йилларида миллий матбуот тизимида илгари мутлақо кузатилмаган нодавлат оммавий ахборот воситалари институти вужудга келди. Айни пайтда, бу турдаги оммавий ахборот воситалари ахборот майдонини ахборот билан таъминлашда эмин-эркин фаолият юритмоқда. Шу билан улар нафақат ахборот майдонини, балки жамиятда демократлаштириш муҳитини янада мустаҳкамлашга бевосита ҳисса қўшмоқда. Шуни ҳам таъкидламоқ зарурки, нодавлат оммавий ахборот воситаларининг кўпайиши ўз ҳолига ташлаб қўйилгани йўқ. Балки бу соҳа фаолиятини ҳам моддий-техник жихатдан қўллабқувватлаш ҳам кадрлар масаласида кўмаклашишга қаратилган иккита салоҳиятли нодавлат нотижорат ташкилот ташкил этилди. Ҳозирда бу икки ташкилот – Нодавлат электрон оммавий ахборот воситалари миллий ассоциацияси ҳамда Ўзбекистон мустақил босма оммавий ахборот воситалари ва ахборот агентликларини қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш жамоат фонди самарли фаолият юритмоқда. Ахборот-коммуникация технологиялари соҳасини ҳуқуқий тартибга солиш мақсадида мамлакатда 11 та қонун, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 3 та фармони, Ўзбекистон Республикаси Президенти ва Вазирлар Маҳкамасининг 40 та қарори, 600 дан зиѐд қонуности хужжатлари қабул қилиниб, бир қатор миллий дастурлар ишлаб чиқилган.
Хусусан, ―2002-2010 йилларда компьютерлаштириш ва ахборот-коммуникациялари технологияларини ривожлантириш дастури‖ ,―Ўзбекистон Республикасида телекоммуникация тармоғини 2010 йилгача бўлган даврда реконструкция қилиш ва ривожлантириш миллий дастури‖1 ва бошқалар шулар жумласидандир.
Мустақиллик йилларида мамлакат Президенти И.А.Каримов томонидан ахбороткоммуникация технологияларини ривожлантиришга алоҳида эътибор қаратилгани боис ушбу соҳани жадал суръатлар билан ривожланиш, мамлакат ялпи ички маҳсулотидаги улушини кўпайтириш ва уни хорижий ҳамда мамлакатимиз инвесторлари учун янада жозибадор қилиш имконини берди. Алоқа ва ахборот-коммуникация технологиялари корхоналари самарали фаолияти туфайли 2010 йилнинг биринчи ярим йиллигида улар томонидан 911,6 млрд. сўм миқдорида хизматлар кўрсатилди. Бу 2009 йилнинг шу даврига нисбатан 107 фоизни ташкил этади. Бу маблағнинг асосий қисми 60 фоизи (552,4 млрд. сўм) аҳолига хизмат кўрсатиш натижасида олинган1 . Ўзбекистонда 2015 йилга қадар тўла рақамли телекўрсатувларга ўтиш режалаштирилган. Мамлакатимизда рақамли телевидениега ўтиш ишлари 2007 йилда бошланган бўлиб, дастлаб 2008 йилнинг август-сентябрида Тошкент ва Бухорода рақамли телевизион узатгичлар ўрнатилиб, 12 та теледастур намойиш қилина бошлади. Келгусида теледастурлар сонини 40 тагача етказиш мўлжалланмоқда.2 Рақамли телевидениега ўтиш натижасида бир частотада бирданига 12 станция кўрсатувлари ташкил этилиши радиочастоталар танқислиги муаммосини ҳал этиб, радиочастоталарни олиш учун ўтказиладиган танловларнинг демократик ва ошкоралигини таъминлаш тенг рақобат ва электрон медиа-бозор тармоқларининг монополлашувига йўл қўймаслик учун шароит яратади.
Жорий йилнинг охирига қадар рақамли телевидение узатгичларини Қорақалпоғистон Республикаси, Андижон, Самарқанд ва Қашқадарѐ вилоятларида ўрнатиш режалаштирилган. Мамлакатимизда рақамли телевидениенинг қабул қилинган стандарти DVB-Т МР-4 бўлиб, у жаҳонда тан олинган ва энг замонавий стандартлардан бири деб қабул қилинган. Ҳозирги кунда республикамиз олимлари томонидан DVB-Т МР-4 сигналларини қабул қилувчи тюнерлар тайѐрланиб, оммавий ишлаб чиқаришга жорий қилинган. Уларни ишлаб чиқаришга ихтисослашган корхона ―Навоий‖ эркин индустриал-иқтисодий зонасида ташкил этилган, ҳар йили корхонада 60 минг донагача бундай юқори технологик ускунани ишлаб чиқариш мўлжалланмоқда.3 Давлатимиз раҳбари Ислом Каримов маърузанинг аввалида эришилган ютуқларга маҳлиѐ бўлиб, хотиржамлик кайфиятига берилиш реал воқеалардан узилиб қолишга олиб келишига алоҳида урғу берар экан, жаҳон миқѐсида кечаѐтган жараѐнларда мустаҳкам ўрин эгаллаш учун ҳар томонлама чуқур ўйланган, аниқ мақсад ва устувор йўналишларни ўз ичига олган тараққиѐт дастури ва уни амалга ошириш стратегиясига эга бўлиш зарурлигини уқтириб ўтди. Ушбу мулоҳазалардан келиб чиққан ҳолда, Президент ахборот соҳасини ислоҳ қилиш, ахборот ва сўз эркинлигини таъминлашга қаратилган амалдаги бир қатор қонунларга ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ҳамда янги қонунлар қабул қилишни долзарб аҳамият касб этишини белгилаб, қуйидаги таклифларни берди: Биринчи. ―Давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари фаолиятининг очиқлиги тўғрисида‖ Қонун қабул қилиш зарурлиги. Бунинг натижасида:  фуқароларнинг ахборот соҳасидаги конституциявий ҳуқуқини янада кенгроқ амалга ошириш имконияти яратиб берилади;  давлат ҳокимияти ва бошқаруви органларининг қабул қилинаѐтган қарорлар сифатини ошириш борасидаги масъулияти ошади;  давлат ҳокимияти органлари фаолияти ҳақида жамоатчиликни хабардор қилиб бориш тартибларини аниқ белгилаб беради;  аҳолининг, жамоат бирлашмаларининг давлат ҳокимияти органлари томонидан қабул қилинаѐтган қарорлар, авваламбор фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари, қонуний манфаатлари билан боғлиқ қарорлар ҳақидаги ахборотлардан кенг хабардор бўлиб боришини таъминлайди;  Мазкур қонуннинг жорий этилиши ижро ҳокимияти органлари фаолиятининг, юртимизда амалга оширилаѐтган ислоҳотларнинг, давлатнинг ички ҳамда ташқи сиѐсатининг очиқлиги ва ошкоралигини, мамлакатимиз ва хорижда кечаѐтган воқеаҳодисалар хусусида фикрлар хилма-хиллиги ва сиѐсий плюрализмни ҳисобга олган ҳолда, таъминлаши зарур. Иккинчи.
Демократлаштириш жараѐнларида аҳамияти тобора ортиб бораѐтган ахборот коммуникациялари соҳасининг энг муҳим тармоқларидан бири бўлган телерадио тизимини ривожлантиришга қаратилган ―Телерадиоэшиттиришлар тўғрисида” Қонун қабул қилиш ҳақида таклиф киритилди. Давлат раҳабари, ҳозирги вақтда ушбу соҳадаги фаолият оммавий ахборот воситалари, радиочастота спектри, телекоммуникациялар, ахборотлаштириш тўғрисидаги қонунларнинг муайян моддалари билан тартибга солиб келинаѐтганини, эндиликда телерадиоэшиттиришлар соҳасини мустақил қудратли индустрия сифатида қайта ташкил этиш, телерадиоэшиттиришларнинг янги шакл ва турларининг пайдо бўлиши телерадиодастурларни тайѐрлаш ва узатиш жараѐнида юзага келадиган муносабатларни тизимли ва кенг кўламли равишда тартибга соладиган яхлит қонунни кучга киритиш зарурати туғдираѐтганини қайд этди. Бу қонуннинг қабул қилиниши:  телерадиодастурларни тайѐрлаш ва тарқатиш соҳасида рақобатни янада кучайтириш;  телерадиодастурларни узатиш борасида мобил ва рақамли телевидение каби илғор замонавий технологияларни жорий этиш;  телеиндустриянинг истиқболли янги тармоқларини ташкил қилиш учун зарур шароитларни яратиш;  миллий телерадиоэшиттиришлар тизими фаолиятини ҳуқуқий тартибга солиш механизмларини ва молиялаштириш манбаларининг эркинлиги ва мустақиллиги каби принципларини белгилаб бериш;  радиочастоталарни олиш учун ўтказиладиган танловларнинг демократик ва ошкоралигини таъминлаш;  тенг рақобат ва электрон медиа-бозор тармоқларининг монополлашувига йўл қўймаслик учун шароит яратиш ва бошқа бир қатор муаммоларни ечишни назарда тутади. Учинчи. Давлатимиз раҳбари оммавий ахборот воситалари эркинлиги ва мустақиллигини янада мустаҳкамлаш муаллифлик ҳуқуқлари ва интеллектуал мулкни ишончли ҳимоя қилишнинг ҳуқуқий кафолатлари ва механизмларини кучайтириш, ахборот соҳасига бозор механизмларини жорий қилиш билан бевосита боғлиқ эканлигини таъкидлаб, ушбу вазифани амалга ошириш учун ―Оммавий ахборот воситалари фаолиятининг 76 Маълумки, фукароларнинг ахборот соҳасидаги ҳукуқ ва эркинликларини таъминлаш масаласи инсоннинг ахборот олиш, ахборотни ва ўз шахсий фикрини тарқатиш ҳуқуқи ва эркинлигини ўзида мужассам этган бўлиб, бу Ўзбекистонда демократик жамият асосларини барпо этишнинг муҳим шарти, таъбир жоиз бўлса, тамал тоши ҳисобланади. Ислом Каримов иқтисодий асослари тўғрисида”, “Оммавий ахборот воситаларини давлат томонидан қўллаб-қувватлаш кафолатлари тўғрисида”ги қонунларни қабул қилиш юзасидан таклиф киритди. Бу қонунлар:  ахборот бозори иштирокчилари фаолияти самарадорлигини кучайтириш ва уларнинг иқтисодий манфаатларини ҳимоя қилиш;  қўшимча иқтисодий преференциялар яратиш;  миллий ахборот маконини изчил ривожлантиришни таъминлашга қаратилган бошқа ташкилий-ҳуқуқий чора-тадбирларни амалга оширишни назарда тутади. Тўртинчи. Оммавий ахборот воситаларининг давлат ҳокимияти ва бошқарув органлари фаолияти устидан жамоатчилик ва парламент назоратини таъминлаш, ҳокимият ва жамоатчилик ўртасида мустаҳкам алоқа ўрнатиш борасидаги ролини кучайтиришга қаратилган самарали ҳуқуқий механизмларни яратиш мақсадида мамлакат Президенти ―Оммавий ахборот воситалари тўғрисида”, “Ахборот эркинлиги принциплари ва кафолатлари тўғрисида”ги ва бошқа бир қатор қонун ҳужжатларига тегишли ўзгартиш ва қўшимчалар киритишни таклиф этди. Бу ўзгартиш ва қўшимчаларда:  давлат ва жамоат бирлашмалари ахборот хизматлари, медиа-тузилмалар ишини фаоллаштириш бўйича кенг кўламли чора-тадбирларни кўзда тутиш;  оммавий ахборот воситаларининг ахборот олиш юзасидан мурожаатларини кўриб чиқиш муддатларини қисқартириш;  ахборот олиш соҳасидаги қонунчилик талабларини бузганлик учун юридик ва мансабдор шахсларнинг маъмурий жавобгарлигини кучайтириш ва бошқа чора-тадбирларни таъминлашга қаратилган ҳуқуқий механизмлар ўз аксини топиши назарда тутилади. Қолаверса, Президент Ислом Каримов сиѐсий модернизация жараѐнларида тобора муҳим аҳамият касб этиб бораѐтган замонавий ахборот-коммуникация технологияларидан давлат ва жамият қурилиши тизимида кенг фойдаланиш лозимлигини алоҳида таъкидлаб, ―Телекоммуникациялар тўғрисида”ги Қонун нормаларини янада такомиллаштириш; рақамли телерадиоэшиттириш тизимига ўтиш бўйича тадбирлар давлат дастурини ишлаб чиқиш; мазкур дастур рақамли телерадиоэшиттиришлар инфратузилмасини шакллантириш; бу борадаги фаолиятни ҳуқуқий жиҳатдан тартибга соладиган самарали тизимни яратиш зарурлигини кайд этди. Демократик жамиятнинг бирламчи ва энг муҳим шарти мамлакатда ахборот ва сўз эркинлигини қарор топтириш дунѐ миқѐсида эътироф этилган ҳақиқат эканлигидан келиб чиқилса, бўлиб ўтган қўшма мажлисда муҳтарам Президентимиз илгари сурган ғоялар, йўлйўриқлар, белгилаб берган мақсад ва вазифаларнинг нақадар долзарблиги аѐн бўлади. Зеро, маърузада таъкидланганидек, ―юқорида зикр этилган чора-тадбирларнинг амалга оширилиши оммавий ахборот воситаларининг фуқаролик жамияти институтлари тизимидаги ўрни ва ролини янада мустаҳкамлашга, фуқароларнинг сўз эркинлиги ва танлаш эркинлигини таъминлашга қаратилган конституциявий ҳуқуқларини янада тўлиқ рўѐбга чиқаришга ѐрдам беради‖. Сиѐсий тизимда оммавий коммуникацияга эҳтиѐжнинг жамият хаѐти билан тўғридан тўғри боғлиқлиги, ўтмишда анъанавий давлатларда коммуникация воситалари имкониятларининг чегараланганлиги, ахборот технологияларининг инқилоби ОАВ имкониятлари динамикасига сезиларли таъсир утказмоқда.
Истиқлол йилларида ОАВни эркинлаштириш бўйича амалга оширилган тадбирлар жамоатчилик назоратининг жамиятдаги қонунсизлик ва адолатсизликка барҳам беришига катта туртки берди. Мазкур вазифани бажаришда ОАВнинг жамиятга ҳаққоний маълумотлар етказиб бериш имконияти 77 Демократия ҳамма жойда бир хил. Унинг умумий тамойиллари ҳамма учун тушунарли: бу – демократиянинг ажралмас қисми бўлган халқ ҳокимияти, халқнинг хоҳиш-иродаси ва очиқ, эркин сайловлардир. Бу – охир-оқибатда ҳар қандай демократиянинг энг юқори поғонаси бўлган фуқаролик жамиятидир. Ислом Каримов. эса тўлақонли жамоатчилик фикрининг ошкоралик ва хабардорликка талабининг ошиб бораѐтганидан келиб чикади. ОАВнинг сиѐсий ҳокимиятни амалга ошириш механизмида жамоатчилик фикрига таъсир кўрсатиш омили кўп жиҳатдан ОАВда вазиятни холис баҳолаш, ислоҳотларга кенг оммани жалб қила олиш тенденцияларида акс этади. Зеро, демократлаштиришнинг самарали натижалари бир неча ўн йилликлардаги жиддий синовларни бошидан ўтказиши ҳалқнинг, миллатнинг миллий сиѐсий менталитети, жумладан шу жамиятда мавжуд бўлган ОАВ институтларининг ижтимоий-сиѐсий мавқеи, интелектуал салоҳиятига ҳамда профессионал маҳоратига бевосита боғлиқ жараѐндир.