Ахборот-коммуникация технологиялари XXI асрнинг глобаллашуви жараёнларига манфаат келтирувчи барча соҳалар каби жисмоний тарбия ва спорт фаолиятига ҳам кенг миқёсда чуқур сингиб бормокда

жадвал

Академик лицейлар учуй жисмоний тарбия фани бўйича ўқув
соатларининг тақсимоти (намуна)

	Дастур бўлимлари	Ўқув босқичлари			Жами соатлар миқдор и
		1- босқич	2- босқич	3- босқич
1	1 laзарий билим асослари	20	20	20	60
	1 имнастика	18	16	14	48
1	Сигил атлетика	20	20	20	60
1	Спорт ўйинлари	24	28	32	84
5	Узбек кураши (ўсмирлар учун) 1’ақслар ва ритмик гимнастика (қизлар)	18	18	18	54
6	Саёҳат (туризм) — режа асосида	-	-	-	-
/	Сузиш	12	12	12	36
к	11ойга(батба-кросс) тайёргарлик	8	8	8	24
9	Ҳаракатли ўйинлар	12	10	8	30
10	Ганлаб олинган спорт тури	12	12	12	36
	Жами:	144	144	144	432

Эслатма: жадвал ЎзР ОЎМ таълим вазирлиги, ўрта махсус, касб-ҳунар таълим маркази томонидан 2001 й. 31 июлда тасдицланган "Жисмоний тарбия" дастуридан чпипди.

Таъкидланганидек, дастур бўлимлари ва соатлар тақсимоти узлуксиз пгьлим жараёнларда (уч ўқув Йили) ўқувчи ёшларнинг касбий Пўиалишларида жисмонан тайёргарлик даражаларини тарбиялашда мақсад йўлида хизмат қила олади. Аммо дарсларни режалаштириш ва ўтказишда касб соҳасида ўрин тутадиган спорт турларига алоҳида эътибор бериш, V иарга ижодий ёндашишни талаб этилади.

6. 
   

   №	Дастур бўлимлари	Ўқув босқичлари				Жами соатлар миқдор и
   		1- боскич	2- босқич	3- босқи ч
   1	Назарий билим асослари	20	20	20	60
   2	Гимнастика	20	12	12	44
   3	Енгил атлетика	24	16	12	52
   4	Спорт ўйинлари	40	28	16	84
   5	Ўзбек кураши (ўсмирлар учун) Рақслар ва ритмик гимнастика (қизлар)	20	12	6	38
   6	Саёхат (туризм) - режа асосида	-	-	-	-
   7	Сузиш	12	8	8	28
   8	Пойга (батба-кросс) тайёргарлик	12	8	4	24
   9	Ҳаракатли ўйинлар	12	4	4	20
   10	Амалий-касбий жисмоний тайёргарлик	-	12	12	24
   11	Танлаб олинган спорт тури	-	40	16	56
   	Жами:	160	160	ПО	430

   жадвал
   

Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими ўқув муассасаларн учун жисмоний
тарбия фани бўйича ўқув соатларнинг тақсимоти (иамуиа)
Эслатма: 1. Таълим муассасанинг шароити ва касбий йўналиши асосида дастур бўлимларидаги соатлар миқдорини ўзгартириши мумкин. 2. Жадвал УзР ОЎМ таълим вазирлиги, ўрта махсус касб-ҳунар таълим марказининг 2001 й. 31 июлда тасдицлангЯ жисмоний тарбия дастуридан кўчирма шаклида олинди.

Таъкидлаш лозимки, КҲК учун ушбу дастур бўлимлари академик лицейлардан фарқи йўқ ҳисоби. Чунки, улардаги ўқувчи ёшларнинг ёши, жинси ва ҳатто жисмоний тайёргарликлари ҳам бир-бирига тўғри келади. Ҳар бир босқичга бўлинган соатлар миқдори ҳам деярлик бир-бирига жуда яқин (фарқи 4-6 соат ҳажмида) туради. Дастур бўлимларидаги машқ- ўйинларнинг турлари, шакллари ва мақсад ҳамда вазифалари хам уйғунлашган ҳолда тузилганлигини қайд этиш мумкин. Фақатгина “Амалий-1 касбий жисмоний тайёргарлик” ■ бўлими бўлажак касб эгаларининг меҳнат тури билан боғлиқпиги эътиборга лойикдир. Аммо, барча жойда ҳам ҳамма ўқитувчи-педагогларнинг бу соҳадаги назарий билим ва амалий кўникма ҳамда малакалари бир тарзда амалга оширилиши даргумон. Уларни кузатиш, j назорат қилиш, текшириш йўли билан мақсад йўлида самарали i фойдаланишни тартибга солишга тўғри келади.

Академик лицейлар (АЛ) ва касб-ҳунар коллежларида (КҲК) жисмоний тарбия ва спорт тадбирларининг ташкилий-бошқарув фаолиятлари ҳамда 48
1 ■ 'г ¹¹ I ни қўллаш масалалари ҳақида мулоҳазалар билдирилса, қуйидаги n-. м.| пип чир на спорт турлари, оммавий соғломлаштириш жараёнларига қаратиш мумкин, яъни гаълим муассасаларидаги одатий Ии'ii'l' I nip, масъулиятлар, ўқувчи ёшларнинг фаолиятларини қисқача баён НИШ мумкин.
\'1 па КҲКда жисмоний тарбия ва оммавий соғломлаштириш-спорт iH'itiHpiuipniiHHr турлари, шакллари, мазмун ва ташкилий-бошқарув н пн нн иялари асосий фаолиятлар ҳисобланади, яъни:
I X нф гада 2 марта ўтказиладиган жисмоний тарбия дарслари.
Ьаркамол авлод” спорт клуби таркибидаги спорт секциялари 4,11111 улотлари.
1 ( порт гурлари бўйича гурухлараро ва босқичлараро ҳамда таълим
ч "' .и .к и спорт мусобақалари (ўртоқлик учрашувлар, хотира ва улуғ ■ 'in < ' ip, Ьаркамол авлод” республика спорт ўйинларига тайёргарлик).
■I, Гуман-шаҳар АЛ, КҲК биринчиликлари, турли матч, турнирларда IIIII I прок )ТИШ.
Дам олиш кунлари пиёда юриш саёҳатлари (туризм).
о Длрсгача гимнастика.
’ К .и га танаффусларда қисқартирилган қоидалар бўйича футбол, и" ii'IHioji, теннис, бадминтон бўйича мусобақалар.
Ьпйрам ва нуфузли тадбирларда иқтидорли спортчилар (кураш, штанга, I up ioiii кўтариш, акробатика, гимнастика, бадиий гимнастика ва х.к.) И11М11|1и111и-кўргазмали чиқишлар.
9 Республика ва халқаро спорт мусобақалари ғолиблари, истеъдодли ч , раббийлар, таниқли олимлар билан давра сухбати, мулоқотлар.
(ас гур бўлимлари мазмуни бўйича қисқа шархлар бериш мумкин.
11.парий билимлар асоси:
Жисмоний тарбия воситаларининг соғломлаштирувчи ва чиниқтирувчи ч п у, иятлари, уларнинг қўлланилиш йўллари;
“Жисмоний тарбия ва спорт тўғрисида”ги қонуннинг (14 январь 1992 и таҳрир 6 сентябрь 2015 й.) ҳуқуқий манбаълари, мақомлари;
Узбекистонда футбол (1993 й. март, 1996, 2010), кураш (1996, 1998, НИ10) на бошқа спорт турларини ривожлантиришдаги давлат сиёсати, 11|" 1ИДСНТ ва Ҳукумат фармон ҳамда қарорлари;
Ўқувчи ёшлар спорти (2002 й. 31 октябрь) ва мусобақалар ташкил кипит (2003 й. 3 июнь), иқтидорли спортчиларни Халқаро спорт му< обақалари, Олимпия ўйинларига (1996, 2000, 2004, 2008, 2012, 2016, 2020 lliiuiiap) тайёрлаш тўғрисидаги Республика Президента қарорлари;
Мутахассис кадрлар (педагоглар, халқ таълими ходимлари, олий ни.ним раҳбар ва педагоглари) тайёрлаш тўғрисидаги (2015, 2017 й.) Президент қарорлари ҳамда Республика биринчи Президента И.Каримов лмда янги сайланган Президент Ш.Мирзиёевнинг нуфузли мажлис, |.ипапалардаги маърузалари, нутқ ва тавсиялари (йилларнинг номлари) мамлакатда жисмоний тарбия ва спорт ҳамда АКТни давр талаблари асосида ташкил қилиш, бошқаришнинг асоси ҳисобланади.
Ҳар бир босқичдаги гуруҳларда жисмоний тарбия дарсларини ташкил қилиш жараёнларида (кириш, асосий ва якуний қисмлар) ҳар қайси спорт турларининг техник-тактик амалларини жонли овоз ёки компьютер- телевизор орқали кўрсатиш асосида билимлар берилади. Бу усуллар ўқувчи ёшларнинг жисмоний тарбия таълимини ўзлаштириш ва касб йўналишларидаги (тез-секин, оғир, мураккаб ҳаракат қилувчи, шунингдек кам ҳаракат қилувчи - бичиш, тикиш, калава ўраш, компьютер тизимида ишлаш ва ҳ.к.) фаолиятларда жисмоний тарбия воситаларидан мақсадли, самарали фойдаланиш амалларини қўллашга ўргатади.
АЛ ва КҲКларида “Жисмоний тарбия” дастури бўлимлари асосида амалий машқ-ўйинларни ташкил қилиш ва бунда ўқувчи ўсмир ҳамда қизларнинг лаёқатлари, муайян 'бир спорт турига қизиқишларини эътиборга олинади.
Эътироф этмоқ жоизки, АЛ ва КҲК ўқувчилари учун ишлаб чиқилган ва ОЎМ таълим вазирлиги томонидан тасдиқланган “Жисмоний тарбия” дастури (2001 й. 31 июль) ва дарслик (Т., “Ўқитувчи”, 2003 й., 160 бет) атоқли мутахассис ва етакчи олим Т.С.Усмонхўжаев бошчилигида мукаммал равишда тайёрланиб, улар юртимиздаги барча АЛ ва КҲКда самарали фойдаланилмокда. Шу сабабдан бу соҳа бўйича тўла мазмунли қўлланма шаклида тайёрлашга хожат йўқ деб ҳисобланди. Бунинг яна бир сабаби шундаки, мазкур дастур ва дарсликда АКТдан фойдаланиш масалалари деярлик тилга олинмаган. Шу асосда озми-кўпми АЛ ва КҲКда жисмоний тарбия дарслари, спорт секциялари машғулотлари, оммавий соғломлаштириш-спорт тадбирларида АКТни қўллашга дойр баъзи фикр- мулоҳазалар, тавсиялар берилди.
Амалий куникма жисмоний тарбия машклари.
Гимнастика машқлари. Умум ўқув даврида (I-III босқичлар) гимнастика дарсларининг асосий вазифаси - шуғулланувчиларнинг барча ҳаракат фаолиятларини аниқ-равон бажариши ва тана аъзоларининг (қўл, оёқ, гавда билан туташиш) ҳаракатчанлиги, барча жисмоний сифатларини ривожлантиришга қаратилади. Шу асосда эркин ва умумривожлантирувчи машқлар, акробатика, асбоблардан (конь, козёл) сакраб ўтиш, турник, халқа, брусья, хари (бревно), коньда (миниб, чиқиб бажариладиган асбоб) хилма- хил оддий ҳаракатлар, мураккаб машқ-фаолиятлар ўргатилади.
Замонавий таълим усулларида ўқитувчининг бевосита машқ- ҳаракатларни кўрсатиб, сўз билан тушунтиришлари асосий ўринда туради. Шуғулланувчиларнинг назарий тушунча (техник-тактик амалларни бажаришга доир кўникмалар) ва амалий фаолиятларини шакллантириш, янада такомиллаштиришда дидактик тамойиллар (кўргазмалик, техник воситалардан фойдаланиш) муҳим аҳамиятга эга.
Масал ага шу тарзда ёндашилса, ҳозирги давр инновацион педагогии н чноиогияларни қўллаш, АКТдан максадли фойдаланишни давр тақозо и n ut, я ьни:
- Ўқи' гувчининг машқларни кўрсатиши, сўзлаб тушунтириши;
Иқтидорли ўсмир-қизлар ижросида мураккаб машқларни бажариш iuiMynucx;
Ьарча ўқувчиларнинг биргаликда (саф, тартиб машқлар, эркин ва , мриаожлантирувчи машқлар) ва якка тартибда (асбоблардаги ижрочилик) i' 11.i|и ;uI қаракат-фаолиятлар;
Ханфсизликни сақлаш (асбобларда ҳимоя қилиш, кўмаклашиш), ўзини- ‘.III mi моя қилиш (самостраховка) каби фаолиятларни видеотасвирларга • niiiin. уларни мавзуга дойр дарсларда, дам олиш ва махсус суҳбатларда қайта iiumoIIiiiii қилиш йўли билан тахлил қилиш, баҳолаш (ижобий ва салбий him mp) лозим бўлади. Бу тадбирлар ўқитувчининг масъулиятлари ва
\ г \ ичппарнинг жисмоний жиҳатдан баркамол бўлиб ўсишларига ижобий iuia up ўтказади.
I hi ил атлетика.
I пгил атлетика машқ-турлари, асосан юриш, югуришлар касб майди, ҳатто ёш, жинс ва баъзи касаллик турларини хам ажратмайди. Hi.ни ким, қачон ва қаерда бўлмасин ўз соғлигини яхшилаш, мустаҳкамлаш, яшаш ва меҳнат қобилиятини янада оширишни мақсад қилиб

• 
  hi .iniiap, ҳатто 5-6 ёшдаги ўғил хамда қизлар ҳам тез юриш, секин ва тез ин ■, риш, турли тўсиқлардан юриб, югуриб, сакраб ўтиш ҳаракатларни онгли р||ц|||||да бажаради.
  

Маълум бир енгил ёки оғир дардларни (юрак, ўпка, ошқозон, асаб, "\iiiiuiap хасталиги) бошдан кечирганлар шифокорлар тавсияси, матбуот, > luipor носиталаридан, илмий тадқиқот натижаларидан хабардор бўлганлар I \г in жисмоний машқлар, хусусан юриш, югуришлар билан мунтазам ҳамда in iuiiлил шуғулланиб, соғлигини қайта тиклаган, ҳаётда ўз ўрнини топган Пилар кам эмас.
< )датда, 15-17 ёшдаги ўсмир ва қизларни вояга етган, камолотга эришган ■и и оақоланади. Бўйнинг ўсиши, тана аъзоларининг ривожланиб, кўзга цушбўй кўриниши жисмоний баркамолликка уйғун хисобланади. Лекин, viiipna шчиллик, чаққонлик кучлилик, чидамлилик каби жисмоний сифатлар iV'ia мужассамлашмайди. Фақат жисмоний тарбия воситалари (енгил

• 
  машқлари бундан мустасно эмас) ва жисмоний меҳнат билан доимо
  

ним кI астойдил шуғулланувчилар бир-икки жисмоний сифатларга (тезлик ва ■iiiMuiiniiiK ёки кучлилик ва эпчиллик, чидамлилик ва бардошлик-кўникиш) у l'hii 6у даражада эга бўлиши мумкин.
Гаькидлаш лозимки, бу жараёнларда вазннинг оғир ёки енгиллиги IпПииқса аёл зотида) мулоҳазадаги даражаларда ижобий ёки салбий жиҳатдан нпмиСи бўлади.
Қолаверса, барча жисмоний сифатларни ўзида шакллантириш ва рнножлантириш камдан-кам учрайдиган (цирк артист - полвон, чавандоз, ҳавода учиш, дарбозлар ва ҳ.к.) ҳолатдир. Аммо, баркамолликка эришиш йўлида (АЛ, КҲК ўқувчилари) жисмоний тарбия дарсларидаги машқ-ўйинлар (енгил атлетика устувор туради), спорт машғулотлари ва мусобақалардаги мураккаб мажмуий машқлар (гимнастика, енгил атлетика, кураш, спорт ўйинлари ва ҳ.к.) ҳар бир ўқувчида барча жисмоний сифатларни шакллантириши мумкин. Бу мажмуий машқларнинг (комплекс) техник- тактик амаллари ва бажариш усулларини пухта эгаллаган ўсмир ва қиз ўқувчилар умр бўйи ҳаракатларини давом эттирса, аввало доимо югуриш машқларини, ҳатто марафон югуришларга ҳам одатланса,умри узоқ, доимо соғлом ва меҳнатга тўла лаёқатликни сақлашлари мумкин бўлади.
Бу йўлда эса ўзининг ва бошқа шуғулланувчиларнинг кундалик турмушида югуриш машғулотларини видеотасвирга олиб, қайта кўриш, таҳлил қилиш, барча тушунча ҳамда кўникма малакаларини такомиллаштириб борилса мақсадга мувофиқ бўлади.
Ёшлар енгил атлетиканинг сакраш, улоқтириш ва ирғитиш турлари билан алоҳида, махсус шуғулланса мусобақаларда ғолиб бўлиш ёки муайян жисмоний сифатларни (чаққонлик, эпчиллик, чидамлилик, кучлилик) ўзида тарбиялашни мақсад қилганлар ҳам ҳаёт, турмуш ва меҳнатда (жисмоний ва ақлий) ўз ниятларига у ёки бу даражада эришишлари мумкин. Бу ҳолатларда ҳам АКТдан самарали фойдаланилса, мақсад йўлида катта самара ва манфаатларга эришиши, ҳаёт завқини суриши, соғлом турмуш тарзини кечиришлари мумкин.
Кураш - полвонлар уйини (бахси).
Узбек кураши - миллий курашимиз қадимги аждод-авлодларимиздан мерос сифатида миллий қадриятларимизнинг юқори поғонали тадбири тарзида эъзозланиб, тўй маракаларида полвонлар ҳамон кураш тушишади.
Мамлакатимиз мустақиллиги шарофати туфайли кураш бўйича миллий ассоциация ташкил этилиб, халқаро спорт мақомига эга бўлишга эришилди.
Таъкидлаш жоизки, болаликда бир-бири билан олишиб, кураш тушмаган инсон йўқ деса муболаға бўлмайди.
Ўқув муассасаларининг жисмоний тарбия дастурида ўзбек кураши (Бухоро усули) ва белбоғли кураш (Фарғона усули) ҳақли равишда ўз ўринлари ҳамда мавқеига эга. Шу боиски, миллий курашларимиз билан ўқувчи ва талаба қизлар ҳам шуғулланиб, иқтидорли спортчилар халқаро спорт мусобақаларида дадил, шижоат билан қатнашиб, совринли ўринларни эгалламокда. Эътиборлиси шундаки, миллий курашларимиз бўйича А.Қ.Атоев (1984), Н.Х.Азизов (1998), О.Р.Тоймуродов (1992) кабилар дарслик ва ўқув қўлланмалар ишлаб чиқиб, улардан таълим муассасаларида кенг фойдаланилмокда. Уларда кураш тарихи батафсил баён этилиб, Т.Обидовнинг “Узбек полвонлари” (1988) рисоласида яқин ўтмишдаги кураш полвонларининг ғалабалари ифода этилганлиги ўқувчи ёшларнинг курашларга бўлган қизиқишларини кучайтирмоқда.
Бухоро ва Фарғона усулидаги миллий курашларимизнинг шакл, мазмун ва усуллари барчага маълум. Уларнинг олишув, йиқитиш усуллари барчани
in шқтиради. “Силташ”, “Кифтлаш”, “Босиш”, “Тиззага миндириш”, "I Vciiiii”, “Босма”, “Ёнбош”, “Чала қайтарма”, “Қайтарма”, “Қадамлаш”, \11линтириш”, “Илиш”, “Чалғитиш”, “Оёқ билан илиб ташлаш”, “Тўсиш”, "I вкидан ошириб ташлаш”, “Илиб ташлаш”, “Чирмаб ташлаш”, “Оёқлар ii'iiiiuiii кўтариб ташлаш”, “Ёнбошдан ташлаш”, “Қўллардан ушлаб елкадан hi inn”, “Кўкракдан орқага ташлаш”, “Тизза билан орқадан ташлаш” каби
HMiiiuitip ва усуллар курашни ўрганувчилар учун осон кетмайди. Бу амаллар hi in сскинлик билан ойлар, йиллар давомида қайта-қайта такрорлаш билан pi hi и пади ва ўрганилади.
’ Уьтироф этмоқ жоизки, АЛ ва КҲК ўсмирлари ва хоҳиш билдирган iini.ipia миллий курашлар амалларини ўргатишда ўқитувчи-мураббийнинг пимуннвий кураш тушиб (ўзаро ёки иқтидорли спортчи-курашчилар иннироки) намойиш этиши, турли чизма-суратларни кўрсатиши етарли ip импйди. Бунда энг мухими эса ўқувчиларнинг ўзаро олишувлари, михоратли спортчиларнинг кўргазмалик намойиши асосий ўринда туради. Бу liV'iiiii ушбу амалларни видеотасвирларга тушириш, кураш мусобақаларини iiiIIiiii ўгказиш ёки бевосита кўриб-кузатишлар амалий жиҳатдан муҳим iiMiMiunra эгадир.
Демак, жисмоний тарбия дарсларида (кураш дарслари) АКТ орқали ши iniraii маълумот - амалий машқлар мазмуни, уларнинг бажарилиш yt уипирини компьютер тизимида интернет технологик воситаларни ишга '"Ulin кураш машқларини ўргатиш технрлогиялари ва ўқувчи ёшларнинг мурпккаб амалларни ўзлаштиришлари муҳим омил бўлиб ҳисобланади.
I .у каби амалий тадбир (ўқувчиларнинг кураш тушиши, АКТдан намуна (мфитида фойдаланиш)ўқитувчи-мураббийларнинг педагогик маҳоратларини niiiiipiiiii, ўқувчи ёшларнинг кураш амалларини мукаммал равишда ўрганиш- \ I |.1шгиришларида замонавий таълимнинг технологик жараёнлардан мам алии хамда самарали фойдаланишнинг ёрқин ифодасига айланади.
'!>у I бол - навқирон ёшлар ўйини.
Футбол тўғрисида қанча кўп гапирилса ҳам у тугамайди. Футбол ўйини КИКИдаги тушунча ва билимлар жаҳон халқларининг, шунингдек ўзбек • iiuiiinr қам онги ва қонига чуқур сингиб кетган. Унинг сабабларини lliiipxJiiini ва кенг кўламда ифодалаш, баён этишга ҳожат бўлмаса керак.
АЛ на КҲКда футболни даре сифатида ўтказиш, босқичларда (1-Ш)терма Шимон тузиш, муассаса биринчилигини ўтказиш ва нуфузли мусобақаларда (iYMiiu-шаҳар, вилоят, республика биринчиликлари, “Баркамол авлод” спорт \пиппари) иштирок этиш яхши йўлга қўйилмоқда. Бу жараёнларни 2017 й. '•> ' / май кунлари Жиззах шаҳрида ўтказилган Республика “Баркамол авлод” ўйинларида футбол бўйича эгаллаган ўринларни намуна шаклида hVpi иI ши мумкин.
Қашқадарё вилояти 1-ўрин - 15 очко
Фаргона вилояти 2-ўрин - 13 очко
I ошкент шахри 3-ўрин - 12 очко
Хорезм вилояти 4-ўрин - 11 очко
Тошкент, Андижон вилояти 5-6-ўрин - 10 очко
Бухоро, Самарканд вилояти 7-8-ўрин - 8 очко
Жиззах, Сирдарё вилояти 9-10-ўрин - 6 очко
Навоий, Наманган вилояти 1 l-12-ўрин - 4 очко
Қорақалпоғистон Республикаси 13-ўрин -2 очко
Сурхондарё вилояти 14-ўрин - 1 очко
Мусобақа натижаларидан маълумки, Қашқадарё (1-ўрин), Фарғона (2- ўрин) вилоятлари ва Тошкент шахар (З-ўрин)АЛ ва КҲКда футболга бўлгаи эътибор бошқа жойлардагига нисбатан анча устувор эканлиги намойиш этилди. Хоразм (4-ўрин), Тошкент (5-6-ўрин), Андижон (5-6-ўрин) вилоятларидаги АЛ, КҲК футболчи-ўқувчиларининг ҳам салоҳиятлари эътиборга моликдир. Аммо, совринли ўриндаги жамоаларнинг тўплаган очколари 15-12 бўлса, Навоий, Наманган вилоятлари 4 та, Қорақалпоғистон Республикаси 2 ва Сурхондарё вилояти футболчиларининг йиққан очкоси 1 тани ташкил қилиши ачинарли ҳол ҳисобланади. Чунки, оммавий ахборот воситалари (ОАВ) ва телерадиоларда бериб борилаётган лавҳалар, хабарлар, маълумотларга эътибор берилса, мамлакатнинг барча ҳудудларидаги АЛ ва КҲКнинг шароитлари бир-биридан катта фарқ қилмайди. Уқувчи ёшларнинг спорт турлари, айниқса футбол билан шуғулланишлари кам анча кенг кўламли кисобланади.
Пировардида таъкидлаш мумкинки, корижий мамлакатлар (асосан Россия Федерацияси) телеканалларида “Спорт” телеканаллари кўпчилик сонларни ташкил этади. Узбекистан телеканалларининг деярлик барчасида (3-4 таси футбол ва спорт йўналиши) футбол ўйинлари намойиш этилмоқда. Бу АКТда энг кўп ва таъсирли фаолият дейиш мумкин. Шундай экан, АЛ ва КҲКда АКТ фаолиятини юқори кўтариш, хусусан, кар бир таълим муассасасида АКТ иш фаолиятини спорт сокасига кам кенгайтириш, ўқувчи ёшлар, иқтидорли спортчиларнинг қизиқиш камда кўникмаларини давр талаблари асосида амалга ошириш лозим бўлади.
Спорт уйинлари таркибида баскетбол, волейбол, қўл тўпи турлари асосий ўринни эгаллаб, АЛ ва КҲК жисмоний тарбия дарси шаклида олиб борилади. Ҳар бир ўйин турининг шакли, мазмуни, техник-тактик қоидалари, амаллари ўзига хос хусусиятларга эга.
Баскетболда тўпни илиб олиш, узатиш, ерга уриб юритиш, узоқлардан бир-бирига отиш, талашиш, кимоя ва кужум, айниқса тўпни саватга турли масофалардан отиб тушириш ғоят қизиқарли каракатлардир. Уларнинг кар бирида тезлик, эпчиллик, кушёрлик, чидаш (тўқнашиш оқибатида) каби жисмоний сифатлар мужассам. Бу эса ўқувчи ёшларнинг жисмоний тайёргарлик, спорт макорати ва кар томонлама баркамоллигини тарбиялашда хизмат килади.
Волейбол ўйинидаги бардошлилик, кутилмаганда зудлик каракат (зарб билан урилган тўпни қайтариш, шеригига тўғри узатиш) билан фаолият юритиш, баланд сакраб тўр устида тўпни тўхтатиш (блок) ва рақиб майдонига қайтариб тушириш ва бошқа оддий камда мураккаб каракатлар
I цини зарб билан уриб рақиб майдонига ўтказиш, тушаётган тўп epra тегай -п mu арафада олдинга ёки ёнга сурилиб-йиқилиб уни баландга кўтариш ва ч и ) ўйинчидан астойдил шижоаткорлик, ҳушёрлик каби сифат ҳамда фи шпагларни талаб этади. Аммо, ўқувчи ўсмир ва кизлар кўпинча қалтис ва м\ раккаб амалларни ишлатишга жиддий киришмайди (йиқилиш, суришишда iпрохаг олмаслик),яъни тўпни оддий уриш, қайтариш билан кўпроқ қаноат им II и қилишади. Шу тарзда хам рақиблар орасида курашиш кучли бўлади ва iипнблар руҳий жиҳатдан хурсанд бўлишади.
Кўл тупи ўйини ҳам шакл, мазмун ва техник-тактик амаллар билан иУнчиликнинг эътиборини жалб этади. Ҳужумчи, ҳимоячи ва дарвозабоннинг и miiik тактик амаллари кутилмаганда у ёки бу ҳодисалар (дарвозага iiipiiiiiiii ёки дарвозабоннинг тўпни тутиб олиши, уриб қайтариши ва ҳ.к.) Ппрчпнинг ҳис-туйғуларини қўзғатиб, мухлисларнинг олқиши ёки ғазабини in пн и кслтиради.
\.||>акатли уйинлар техник-тактик амаллари, шакл ва вазифалари билан ■ н"|и ўйинларига туташиб кетади. Баъзилари эса енгил атлетика, гимнастика, I-11111111, огир атлетика машқлари мазмунига қиёс бўлади. Табиат ҳодисалари, ннпарнинг меҳнати, жанговарлик, Ватанпарварлик, Захар ва зарар м пшрунчи ҳайвонлар, паррандаларнинг хусусиятларини ифода этувчи и I mu mi мураккаб ўйинлар жуда куп.
АН на КҲК жисмоний тарбия дарсларида ташкил килишда уларнинг и 11ИН1Й на салбий хусусиятларини талқин қилиш асосида ўқувчи ёшларнинг i n кий йуналишлари билан боғлашлари лозим бўлади.
Асосий мақсад ҳақида фикр юритилса, АЛ ва КҲК жисмоний тарбия i'i)" нпридаги спорт ва ҳаракатли ўйинларнинг техник-тактик амаллари, 'i'iin шугулланувчилар фаолиятини видеотасвирларга олиб, уларнинг "'■I u iiinii жараёнларини АКТ-компьютер, телевизорларда қайта намойиш mi ihii бориш зарурдир.
I--, соха бўйича асосан кам харакат қилувчи, муттасил ўтириб ёки тик П|ш(| мехнат қилувчи касбкорларга дойр ўйин-машқларнинг намунавий 1Ур I ipniiH (спорт ва ҳаракатли ўйинлар) кўпроқ кўрсатиш, амалий жиҳатдан nniini|iiuiira эътиборни жалб этмоқ лозим.
’ > ' Олий таълим тизимидаги жисмоний тарбия ва спортда ахборот-
коммуиикация технологияларини татбиқ этиш
(•iuiii таълим муассасаларида соҳалар бўйича етук мутахассис кадрлар niHi |- i nn билан бир қаторда ёши ва жинсига нисбатан жисмоний баркамол iiii'iii iiiii гарбиялаб етиштиради. Бу йўлда давлат таълим стандарта ҳамда Hiii Miuiiiii тарбия давлат дастури асосида махсус жисмоний тарбия машқ- I при қўлланилади. Шу асосда бўлажак мутахассисларнинг касбий iiVnn iiiiiiiiapH бўйича танланган ва тавсия этилган машқ-ўйин турлари, Ji iiipini бажариш, ташкил қилиш техноЛогияларига ҳам алохида эътибор
Замонавий технологиялар ва техник воситаларнинг ўта тезлашуви ха| бир соҳа каби жисмоний тарбия таълимида ҳам ўз ифодасини топмоқда.


уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш чора тадбирлари тўғрисида” (26 сентябрь 2017 й.), “Жисмоний тарбия ва оммави! спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги (3 июнь 20 Г й.) қарорлари бу соҳадаги энг устувор тадбир ҳисобланади.
Айниқса “Республикада ахборот технологиялари соҳасиш
Узбекистан Республикаси Президентининг 2017 й. 14 апрелдаги “Оли! таълим тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида" “Педагог кадрларни тайёрлаш, халқ таълими ходимларини қайта тайёрлаш и| ривожлантириш учун шарт-шароитларни тубдан яхшилаш чора-тадбирлар| тўғрисида”ги (30 июнь 2017 й.) Президент қарори жисмоний тарбия таълими хусусан олий ўқув юртларида ўқув, ташкилий-бошқарув фаолиятларни янп йўналишлар ҳамда инновацион педагогик технологияларда давр талаб| асосида қўллашни талаб этмоқда. Бу ўз навбатида, талаба йигит-қизларниш маънавий ва жисмоний баркамоллигини замон тақозо этган усуллар асосид| тарбиялашга қаратилиши билан муҳим касб этмоқда. Табиийки, б] ижтимоий-педагогик жараёнлар ва амалий тадбирлар талаба ёшларнин! интеллектуал салоҳиятларини янадабаланд кўтариш, педагог ўқитувчиларнинг касбий кўникма ва малакаларини кенгайтиришга ижоби!
таъсир этмокда.
Республика Президенти Ш.Мирзиёев “Таълим соҳасини ислоҳ қилиш ...олий таълимнинг бакалавр йўналишига қабул бўйича тест синовлариш такомиллаштириш масалалари’Та багишланган йигилишда таъкидлаганидек “Таълим муассасаларининг моддий-техник базасини мустаҳкамлаш, таълим муассасалари қуриш, мавжудларини реконструкция қилиш ва капита таъмирлаш баробарида уларни замонавий ўқув ва лаборатория жихозлари компьютер техникаси, ўқув-методик қўлланмалар билан таъмиилаш' зарурлигини қайд этган.
Таъкидлаш жоизки, "Узбекистан Республикаси Президентининг АКТш ривожлантиришга қаратилган Фармонида (30 июнь 2017 й.) “Ахборо технологияларининг рақобатдош ва юқори унумдорликка эга тармогиш шакллантириш учун мамлакатнинг фан ва таълим соҳасидаги салоҳиятида! етарлича фойдаланилмаяпти” деб танқид қилинган. Бу жараёнлар жисмонш тарбия ва спорт соҳасига ҳам тааллуқлидир. Шунга асосан мазкур Фармонд] “Республикада ахборот технологиялари соҳасини ривожлантиришд; инновация маркази фаолиятини тизимли мониторинг қилиш ва тахлил этиш' вазифаси олдинга сурилган.
Мазкур вазифа ва тадбйрларни амалга оширишда олий ўқу> юртларининг жисмоний тарбия кафедралари, “Талаба” спорт клублар! касаба уюшмалари қўмитаси, Ёшлар иттифоқи ташкилоти ва таъли» муассасаси маъмурияти ҳамкорлигида махсус (алоҳида) АКТ хонасиш ажратиш ва уни компьютер-интернет тизими технологик воситалари била! жихозлаб, даре, спорт машгулотлари, спорт турлари мусобақалари, айниқс;

• 
  i ўйинларини намойиш этиш, уларни ҳар томонлама тахдил
  

1|||>11нятларини яратиш лозим бўлади.
Я\ in м 11111 |й тарбия дарслари, спорт машғулотлари ва оммавий Mil hum nun I iipiiiii-спорт тадбирларида АКТни қуллаш технологиялари.
Iliiiiipull машгулотлар.
'I 1И МОНИЙ тарбия” дастури бўлимидаги мавзулар бўйича маърузалар;
ViiiiiyBMU томонидан берилган мавзулар бўйича мустақил ишлар l|u ip inn пир);
I iiiiiiCiiuiap илмий-амалий анжуманларга маъруза матнларини тайёрлаш;
I I hi ан спорт тури тарихи ва амалдаги тадбирларни ўрганиш, таргибот Ви йўналишларда АКТдан фойдаланиш (интернет орқали порталга
пн на сайтларга жойлаштириш, улардан фойдаланиш) ўқитувчи ва in чар фаолиятида татбиқ этилиши мақсадга мувофикдир.
Лмаиий машгулотлар.Дастур асосида гимнастика, енгил атлетика, г J футбол, спорт ўйинлари турлари (баскетбол, волейбол, қўл тўпи),

• 
  upai.iii ни ўйинлар, сузиш, саёхдтлар (туризм), танланган спорт тури in in. in пик йўналиши) ва бошқа машқ-ўйинлар даре шаклида ўтказилади. Vniipnn АК'Гни татбиқ этиш усулларини қуйидагича ифода этиш мумкин (МЙДМЛ).
  

6.