Ахборот-коммуникация технологиялари XXI асрнинг глобаллашуви жараёнларига манфаат келтирувчи барча соҳалар каби жисмоний тарбия ва спорт фаолиятига ҳам кенг миқёсда чуқур сингиб бормокда

жадвал

I-IV синфларда “Жисмоний тарбия” дарсларига турлар бўйича соатлар
тақсимоти

№	Дастур бўлимлари	Синфлар
		I	II	III	IV
1	Билим асослари	14	16	16	18
2	Гимнастика	16	16	16	14
3	Енгил атлетика	38	36	36	12
4	Ҳаракатли ўйинлар ва спорт ўйинлари қисмлари (элементлар)	-	-	-	12
5	Спорт ўйинлари (баскетбол, волейбол, қўл тўпи)	-	-	-	12
6	Футбол	-	-	-	-
7	Кураш	-	-	-	-
8	Сузиш	-	-	-	-
	Жами	68	68	68	68

Эслатма: 1. Билим асослари (иазарий тушунчалар) ҳар бир турдаги дарслар жараёнида кўшиб ўтилади. 2. Кураш ва сузиш турлари имконияти бор мактабларда ташкил этилиб бошқа турларни қисқартирилган ҳолда соатлар ажратиш ўқитувчиларнинг ихтиёрига берилиши мумкин.

Таъкидлаш жоизки, бошланғич синфларда хам олий маълумотли мутахассис педагоглар даре бериши мақсадга мувофикдир. Олимпия заҳиралари, педагогика ва болалар спорти коллежлари, айниқса “Бошлангич таълим педагогикаси” коллежлари, ҳатто олий ўқув юрти факультетини тугатганлар (I-IV синфларда жисмоний тарбия бўйича даре ўтказувчилар) дастур бўлимларидаги машқ-ўйинларни амалий жиҳатдан кўрсатишларига тўла тайёр бўлишлари (амалий кўникма ва малака) лозим. Акс ҳолда ўқувчиларнинг дарсларга тўла қизиқмаслиги пайдо бўлади ва уларнинг жисмоний ривожланишига салбий таъсир ўтказади. Ўқитувчининг гимнастика асбоблари, акробатика, сакрашлар, тўпларни юритиш, дарвозага тепишдаги ноқулайлик, етишмовчилик ҳаракатларни кўрган ўғил ва қиз болалар ўқитувчи устидан кулиши, масхаралаши (яширинча ва очиқча) ҳам мумкин. Бу ҳолатлар эса ўқитувчи шаънига рад (қарши) бўлган ҳодисалардан биридир.

Шу ўринда хорижий мактабларда жисмоний тарбияни ўргатиш йўллари ҳақида ҳам баъзи маълумотларни келтириш мумкин. Чунки, мамлакатимизнинг худудларидаги иқлим шароити, спорт иншоотларининг сифати, ўқитувчи-педагогнинг иқтидори, ижодий ёндашишлари хар хил. Шу жиҳатдан баъзи бир ибратли фаолиятлардан намуна сифатида фойдаланишлари мумкин.
Мутахассисларнинг таъкидлашича, жисмоний машқларнинг турлари (классификация) асосан уч йўналишга эга, яъни:

1. 
   Мусобақалашув машқлари. Бунда ҳаракат фаолиятлар муайян мусобақа қоидалари асосида ижро этилади. Бу талаблар деярлик барча спорт I урпарига хос бўлган жараён.
   

Б) Тайёргалик машқлар. Бу фаолият ҳам мусобақалашиш хусусиятига и и бўлиб, ундан фаркди ўлароқ шуғулланувчиларнинг ҳаракат фаолиятлари, iiiiiii аъзоларини мусобақалар талабига жавоб берувчи даражада I лНёрлашдир.

2. 
   Умумривожлантирувчи машқлар. Барча ҳаракат фаолиятларни рииожлантириш, тана аъзоларининг тузилиши (морфологик) асосида >кисмоний сифатларни шакллантириш ва уларни муайян мақсад билан нўллаш асосида шуғулланувчиларнинг маҳоратларини тарбиялаш.
   

Бу йўлда АҚШда қўлланиладиган жисмоний машқлар усуллардан иамуна келтириш мумкин:
Биринчи гуруҳ.Асосий ҳаракат кўникмалари ва зудлик фаолиятлар I покомациялар): югуриш, сакраш, дўмбалоқ ошиш, чарх-айланиш I переворот), арқонда тирмашиб чиқиш, тўпни отиш-узатиш, илиб олиш - булар табиий-ҳаётий ҳаракатлар таркибига киради.
Иккинчи гуруҳ.Жисмоний қобилиятни ривожлантирувчи машқлар - чидамлилик, тезлик-куч, кучлар, эгилувчанлик, эпчиллик ва мувозанат сақлаш.
Учинчи гурух. Ҳаракатли ўйинлар (эстафеталар, якка ва жуфтли ўйинлар, бошловчи орқали ўйинлар), спорт ўйинлари, якка ва жамоали (командные) ўйинлар.
Туртинчи гурух. Ритмика ва рақслар: тўп, арғамчи билан ритмик (еакраб-ўйнаб) машқлар, мусиқа жўрлигида юриш ва югуришлар, хиракатларни таққослаш (имитация), асосий рақс ҳаракатлари, халқ ва замонавий рақслар.
Бешинчи гуруҳ.Сувдаги машқлар: силжиш, сувга сакраш (ныряние) - сузиш, сузиш усуллари (турлари) билан танишиш.
Эътироф этиш лозимки, ушбу жисмоний машқларнинг деярликбарча турлари у ёки бу шакл ҳамда даражада мустақил давлатлар ҳамдўстлигига (МДҲ-СНГ) аъзо давлатларнинг, шунингдек Ўзбекистонда “Жисмоний гарбия” дастурларида қарийб 70 йилдан ортиқ даврда қўлланилиб келмоқда (7-жадвал).

6.