“Agronomiya Qishloq xo’jaligi ekinlari, seleksiyasi va urug’chi ta’lim yo’nalishi bitiruvchisi Boboyorov Xidir Jumanazar o’g’lining

Mahsuldorlik ko‘rsatkichlari

№	Navlari	O‘suv davri, kun	Mahsuldorliku ko‘rsatkichlari
			Bir tupda ko’saklar soni, dona.	Bitta ko‘sak paxtasining vazni, g.	Bitta ko‘sakda chigitlar soni, dona	1000 ta chigit og‘ir ligi,g.
1	Surxon-14(andoza)	122	16,4	3.0	33.1	121
2	Surxon-16	119	16,5	3.3	34.8	118
3	Surxon-103	125	20,1	3.9	37.2	124
4	Termiz-202	123	16.9	3.6	32.4	119
5	Termiz-111	120	18.6	3.6	35.3	125
6	Yolatan-14	124	17.1	3.1	32.0	117

IV. .2.2 G‘o‘za hosildorligining navlarga bog‘liqligi
O‘rganilgan ma’lumotlar ko‘rsatishicha g‘o‘za ingichka tolali navlarining hosildorligi 33.2 s dan 39,3 s/ga ni tashkil etdi. Tajribada eng ko‘p hosil 39,3 Termiz-111 nav namunasidan olindi. Bu navlardan andoza Surxon-14 navi (33,8 s/ga) ga nisbatan 5.5 s/ga) qo’shimcha hosil olindi. Tajribada eng kam xosil 33.2 s Termiz-202 navidan olindi. Surxon 14 naviga nisbatan 0.6 kam hosildorlikka ega ekanligi aniqlandi.
7-jadval
G‘o‘za ingichka tolali navlarining hosildorligi

G‘o‘za navlari	O‘suv davri,kun	Qaytariqlar bo‘yicha hosili				O‘rtacha hosil	Andozaga nisbatan qo’shimcha hosil , ga/s. (+ ko’p, - kam)
		Ι	ΙΙ	ΙΙΙ	ΙV
Surxon-14(andoza)	122	33,9	34,2	34,1	33,2	33,8	-
Surxon-16	119	34,5	34,8	36,7	35,1	35,3	+1.5
Surxon-103	125	38,3	38,1	39,1	38,8	38,5	+4,7
Termiz-202	123	33,3	32,0	34.5	33,1	33.2	0.2
Temiz-111	124	39.6	39,1	38.8	39.7	39,3	+5,5
Yolatan-14	120	35.2	34.8	35.1	34.6	34.9	+1.1

EKF₀₅=t₀₅S_d=2,13 x0,45=1,1 s /ga
IV. 3. G‘o‘za har xil navlari paxta tolasining texnologik sifat ko‘rsatkichlari.

1. 
   Ekilayotgan g‘o‘za navlarida tola chiqishi ingichka tolalali navlarda esa 29-34 % bo‘ladi. Tola pishib yetilgach chigit va ko‘sak bilan birga quriydi, hujayra shirasi bug‘lanib ketadi, tola buralib spiralga o‘xshab qoladi. Yaxshi yetilmagan yoki xom tolalar quriganda buralish darajasi kuchsiz va notekis bo‘ladi yoki butunlay bo‘lmaydi. Buralishi mutlaqo bo‘lmagan tolalar to‘qimachilik sanoatida o‘lik tola deb ataladi. Devorchalari haddan tashqari rivojlangan tolalar ham sifatsiz tolalarga kiritiladi. Saydaliev X., Halikova M. /2010/
   

Ko‘pchilik g‘o‘za formalarida tola rangi oq bo‘ladi, ammo oq sarg‘ish, malla, yashilsimon, pushtisimon va qo‘ng‘ir tolali g‘o‘zalar ham bor. Tola chiqishi, tola massasining chigitli paxta massasiga bo‘lgan foiz hisobidagi nisbatiga aytiladi.
IV..3.1. Tola chiqimi,uzunligi, uzilish kuchi, nisbiy uzilish kuchi
Ekilayotgan g‘o‘za navlarida tola chiqish ingichka tolali navlarda 32-40 %, bo‘ladi. To‘qimachilik sanoati tola sifati va uning assortimentiga alohida talablar qo‘yadi. G‘o‘zaning yangi navlarini yaratishda va reestrga kiritilganlarning xususiyatlarini yuqori darajada saqlab turishda ana shu talablarga asoslaniladi.
Tola tiplari shartli ravishda VІІ tipga bo‘lingan bo‘lib, dastlabki І a, І b, І,ІІ,ІІІ tipdagi tolalar uzun (ingichka) tolali navlardan olinadi. Tolalar mustahkam bo‘lib, undan alohida qimmat baho buyumlar, nafis va mustahkam gazlamalar, yuqori navli satin, har xil gazlama va to‘qimalar tayyorlanadi. Yuldoshov A.T., Nomozov Sh. /2010/
Qolgan to‘rt tip tolalar o‘rta g‘o‘za navlaridan olinadi. Ular nisbatan tezpishar va hosildor bo‘lganligi uchun ham katta maydonlarda ekiladi. ІV tip tolalardan to‘qimachilik iplari, harakatga keltiruvchi qayish to‘qimalar, oyoq kiyimi to‘qimasi va iplari tayyorlansa, V-tip tolalar ko‘plab ishlatiladigan to‘qima tayyorlashga ya’ni kiyim-kechak, choyshab va boshqa materiallar ishlab chiqarishga ishlatiladi. VІ-tip tolalardan ham turli bo‘yoqqa bo‘yalgan gazlamalar olinadi, jun bilan aralashtirib ishlatishda foydalaniladi.
O‘rganilgan g‘o‘za navlari tolasining texnologik sifat ko‘rsat kichlarini Surxondaryo viloyatining Termiz tumanidagi “Termiz elita Do’stlik urug’chilk xo’jaligi” laboratoriyasida aniqlandi. Taxlil qilingan ma’lumotlar ko‘rsatishicha( 8-jadval) tolaning shtapel vazn uzunligi 34 mm. dan 37 mm. gacha bo‘lib, navlararo farqlanishi 3 mm. bo‘lganligi aniqlandi. Tolaning uzilish kuchi bo‘yicha ma’lumotlar 4,4-5,1 gramm kuchni tashkil etdi. Tolaning nisbiy uzilish kuchi gk\teks ko‘rsatkichi bo‘yicha aniqlanganda 25-27 gacha bo‘lishi aniqlandi Tolaning metrik soni bo‘yicha 5900 dan 6800 metr\teks ko‘rsatkichga ega bo‘ldi va shu ko‘rsatkich bo‘yicha eng katta farqlanish ya’ni 900 metr\teks bo‘lish kuzatildi. Umuman olganda tolaning texnologik sifat ko‘rsatkichlari bo‘yicha ma’lumotlar Genomika instituti tomonidan yaratilgan Surxon-16, va Surxon-103 hamda Termiz-202 navlarida kuzatiladi. Eng past ko‘rsatkich shtapel uzunligi 34,1mm. tolaning uzilish kuchi nisbiy uzilish kuchi 26,4 g\t, metrik soni 5900 Termiz-202 navida kuzatildi. O‘rganilgan navlar tolasinaing texnologik ko‘rsatkichlari sifati bo‘yicha II tipga oid bo‘lib, tolaning barcha texnologik ko‘rsatkichlari majmuiga asosan Surxon tipidagi navlar sifati bo‘yicha II tipga oid bo‘lishi aniqlandi.

8- jadval