Agrokimyo va tuproqshunoslik

2
SO
4 
= CaSO
4 
+ (NH
4
)
2
CO
3
. 
Asoslar bilan to‘yinmagan, ya’ni singdirish kompleksida vodorod ionlari ko‘p 
bo‘lgan tuproqlarga ishqoriy moddalar, masalan Са(ОН)
2 
solinganda, uning 
ishqorlarga nisbatan buferligi yuqori bo‘lib, quyidagi reaksiya asosida neytrallashadi: 
Tuproq ] 2Н + Ca(ОН)
2
 = Tuproq ] Ca + 2Н
2
О 
Bundan tashqari, tuproq buferligining oshishida oqsil moddalarning ahamiyati 
katta. Ma’lumki, oqsil moddalar o‘simlik va turli organizmlarning nobud bo‘lgan 
qoldiqlarida ko‘p saqlanadi. Amfoter xossasiga ega bo‘lgan oqsil moddalari tuproq va 
uning eritmasidagi kislotalar, ishqorlar bilan birikib, natijada ularning ta’sirini 
kamaytiradi. Demak, bu omil tuproq paydo bo‘lish jarayonlari hamda yerga 
solinadigan o‘g‘itlar ta’sirida hosil bo‘ladigan aktual reaksiyalarga nisbatan 
tuproqning 
buferligini 
oshirishda 
muhim 
rol 
o‘ynaydi. 
Tuproq buferligi o‘simliklar va tuproqdagi mikroorganizmlarning hayotida muhim 
ahamiyatga ega. Chunki bu organizmlar, tuproqda neytral va unga yaqin reaksiya 
bo‘lganda yaxshi rivojlanadi. Agar tuproqning buferli xossasi bo‘lmaganda edi, 
kislotali yoki ishqorli reaksiya ko‘payib ketib biologik jarayonlarning borishiga 
salbiy ta’sir etgan bo‘lardi. Ammo tabiatda bu jarayon tuproqning buferligi natijasida 
barqaror bo‘lib turadi. Buferlik singdirilgan asoslar bilan bir qatorda tuproqning 

---

144 
mexanik tarkibiga, undagi chirindi miqdoriga bevosita bog‘liq. Qumoq va soz 
tuproqlarga nisbatan qumli tuproqlarda buferlik kam, chirindiga boy tuproqlarda esa 
yuqori bo‘ladi. Demak, tuproqlarga muntazam ravishda organik o‘g‘itlar solib turish, 
yengil mexanik tarkibli tuproqlarga loyqa yuborish (kalmotaj) yo‘li bilan ularning 
buferligini oshirish muhim agronomiya tadbirlaridan biri hisoblanadi.