"agrokimyo va tuproqshunoslik" kafedrasi issiqxona ekinlari urug‘chiligi va ko‘chatchiligi

Рs Рs+ Тм Ғ1, Ғ2 С2, С3, С4-С4 N V

Download 1,6 Mb. bet 17/69 Sana 10.07.2022 Hajmi 1,6 Mb. #771859

Bog'liq
Мажмуа Иссиқхона уруғ ва кўчат

Рs Рs+ Тм Ғ1, Ғ2 С2, С3, С4-С4 N V

determinant turkumga mansub navlar; indeterminant turkumga xos o‘suvchi navlar; tamaki mozaikasi virusiga chidamliligi (VTM); fuzariozni birinchi yoki ikkinchi guruxiga chidamliligi; kladosporiozni turli guruxiga chidamliligi; nematodaga chidamliligi; vertitsillyozga chidamliligi.

O‘zbekiston Respublikasi yetarlicha neft va gaz zaxiralariga ega. Ishlab

chiqariladigan enegiyaning 40% iga yaqini bino va inshootlarni isitish uchun
sarflanadi. Mashina traktor parklari faol tarzda kengayishi va yashash
hududlarining ortishi uglevodorod resurslarni qazib chiqarish talabining ortishiga
olib keladi. Turli muassasalarning hisob-kitoblariga ko‘ra, mavjud talab
darajasiga muvofiq ko‘mir zaxirasi 40-50 yilga, neft 15-20 yilga va gaz zaxirasi
28-30 yilga yetar ekan. Shunga ko‘ra energiyadan samaradorlikni orttirish va muqobil energiya manbalarini rivojlantirish davlat siyosatining dolzarb masalalaridan biriga aylandi. Shuningdek, uglevodorod zaxiralarini sotishdan keladigan valyuta davlat daromadlarining 22% ini tashkil qiladi. Mamlakat ichida xo‘jalik – ishlab chiqarish faoliyatida yuqoridagi resurslardan foydalanishdagi tejamkorlik keng tatbiq qilinmoqda.
O‘zbekiston axolisining qariyb 60 foizi qishloq aholisi va qishloq
xo‘jaligi faoliyatidan daromad olish qishloq hududlarida yashovchi inson
salohiyatining rivojlanishida ustuvor yo‘nalish hisoblanadi. Yer maydonlarining
chegaralanganligi va boshqa turdagi yuqori qo‘shimcha qiymatli qishloq xo‘jaligi faoliyatining boshqa turlarini hisobga olgan holda issiqxona sabzavotchiligini
rivojlantirish g‘oyasi taklif qilinadi va u qishloq xo‘jaligiga bir vaqtning o‘zida birqancha foyda keltira oladi, xususan: yaxshi foydadorlik, bir maromdagi ovqatlanish va chorvachilik mahsulotlariga bog‘lanib qolishni pasaytirishni ko‘rsatish mumkin.
2011 yili O‘zbekistonning viloyatlarida odatiy issiqxonalarga tabiiy gazning
uzatilishda uzilishlar va to‘xtalishlarning bo‘lishi oqibatida issiqxonalarni
isitishda ko‘p miqdorda ko‘mir va o‘tindan foydalanildi, bu esa qishloq joylarida ekologiya holatining bir hissa yomonlashuviga sabab bo‘ldi. Uzluksiz tabiiy gaz bilan isitilmaydigan karkas-plyonkali issiqxonalarning esa samaradorligi past bo‘lib,1 ar maydonga ega bo‘lgan bitta issiqxona 1 qishning 3 oyi mobaynida issiq saqlash uchun 3-4 tonna ko‘mir sarflanar ekan. Shunga ko‘ra 7000 ar maydonli issiqxona yiliga 21000 dan 28000 ming tonnagacha ko‘mirni talab etadi. 1 kg ko‘mirni yoqishda 5 kg kislorod sarf qilinishini hisobga olsak, yuqoridagi holat 105 dan 120 ming tonnagacha bo‘lgan kisloro sarfini keltirib chiqaradi. Ko‘mirning yonishi oqibatida 140 ming tonna karbonat angidrid gazi va oltingugurt dioksidi atmosferaga
chiqarib yuboriladi va bu issiqxonaga yaqin bo‘lgan hududlarda istiqomat qiluvchi aholining salomatligiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ko‘mirdan foydalanish hozirgi kunda eng zararli sanoat jarayonlaridan biri bo‘lib qolmoqda. Shunga muvofiqtarzda, issiqxona xo‘jaliklarida yetishtirigan mahsulotlarning bahosi, qo‘shnimamlakatlarga qilinadigan eksport hajmining kichikligiga qaramay, o‘tgan yillarga qaraganda bir necha barobarga ko‘tarildi.
Odatiy issiqxonalarning past rentabelli ekani sababli bu turdagi qishloq mahsulotlari yetishtiruvchi uy xo‘jaliklarining daromadmanbalari uchun xavf tug‘ildi. Shu bilan birga ushbu vaziyat iste’mol savatchasidagi yangi uzilgan mahsulotlarning турини камайтириб юборади.
Bundan tashqari amalda hosildorligi an’anaviy usullarga qaraganda yuqori bo‘lgan sabzavot va meva mahsulotlarin yetishtirishning zamonaviy usullari ko‘plab issiqxona xo‘jaliklariga ma’lum emas. Shundan kelib chiqqan holda,mamlakatimizdagi ishlab chiqaruvchilar soni qo‘shni mamlakatlarga eksport qiluvchi Xitoy va Turkiyadagi ishlab chiqaruvchilarna solishtirganda, pasayib bormoqda.Energiya samarador issiqxonalar esa xitoylik fermerlarning ajoyib ixtirosi hisoblanib, u meva va sabzavotlar yetishtirishni qo‘shimcha iqliksiz amalga oshirish imkonini beradi. Uning loyihasi shunday tuzilganki, kuz-qish mavsumlaridaquyoshning holatiga ko‘ra uning nurlari issiqxona ichki qismini yoritib beradi.
Ma’lumki, yilning sovuq fasllarida kechasi havoning harorati sovuqroq bo‘lishi kuzatiladi. Bunda, 60% ga yaqin issiqlik issiqxonalarning shifti orqali chiqibketishi ilmiy jihatdan tasdiqlangan, chunki fizika qonunlaariga binoan havoning issiq oqimi yuqoriga, sovuq havo oqimi esa pastga qarab harakatlanadi.
Bu muammoni oddiy issiqxonalar, ya’ni passiv quyoshli issiqxonaga muqobil usulni keng tatbiq qilish yo‘li bilan qisman yechish mumkin. Passiv quyoshli issiqxonalarning o‘ziga xos tomonlari quyidagilardi:
-ular quyoshdan fotosintez uchun yetarli bo‘lgan hajmda nurlanish torta oladi;
-tunda ravoqli tom ustini yopadigan issiqlikni izolyatsiya qiluvchi surma qoplama hisobiga kunduzi to‘planadigan issiqlik issiqxona ichida saqlanadi;
-ular yilning issiq va sovuq davrlarida sabzavotlarni o‘stirish uchun zarur
bo‘ladigan shart-sharoitlarga muvofiq issiqxona ichida mikroiqlim yaratishi mumkin;
-issiqxonaning uch tarafini kesak (yoki paxsa) devorlar bilan o‘ralishi hisobiga issiqlik yo‘qotilishi sezilarli darajada kamayadi;
-issiqxonaning kuz-qish yoki qish mavsumida quyosh harakatining trayektoriyasiga muvofiq qurilishi natijasida quyosh nurlari eng ko‘p darajada tushishiga erishiladi.

Download 1,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: