Agrokimyo kirish

Qishloq xo’jalik ekinlarini xlor ionining ta’siriga chidamliligi.

Chidamlilik darajasi	Ekin turlari	Tuproqdagi xlor-ioni miqdori, %	Tuproq eritmasidagi xlor ionining konsentratsiyasi, g/l.
Juda kam	Beda, mosh, loviya, no’xat	0,008-0,01	0,42-0,53
Kam	Bug’doy, arpa, makkajo’xori	0,01-0,015	0,53-0,79
O’rtacha	G’o’za, javdar	0,015-0,02	0,79-1,09
Yuqori	Lavlagi, oqjo’xori	0,03-0,04	1,58-2,10
Baland	Kungaboqar	0,04-0,6	2,10-3,16

Tuproqdagi xlor ionining miqdori 0,01 % dan oshsa o’simlikka salbiy ta’siri sezila boradi. Sulfatli anionlarining miqdori esa 0,2-0,3 % dan oshgan taqdirda o’simliklar zararlana boshlaydi. Shu bois tuproqni sho’rlanganlik darajasi, ion tarkibi uni, ya’ni tuproqni tabiiy baholashda e’tibordan chetda qolmasligi kerak.

MUNDARIJA
Nomi	Bet
I BOB. AGROKIMYO HAQIDA TUSHUNCHA	2
O’g’it─hosildorlikni oshirishning asosiy omili	2
O’simlik navi va o’g’it	4
II BOB. O’SIMLIKLARNING KIMYOVIY TARKIBI VA OZIQLANISHI	5
O’simliklarning mineral kimyoviy tarkibi	5
O’simliklar tarkibidagi organik moddalar	7
O’simliklarning oziqlanishi	9
O’simliklarning havodan oziqlanishi	9
O’simliklarning ildizdan oziqlanishi	10
O’simliklarning ildiz tizimi: tiplari, tuzilishi va funksiyalari	10
Oziq elemeintlarning yutilishiga doir nazariyalar	11
Tashqi muhit omillarining o’simliklar oziqlanishiga ta’siri	12
Tuproq eritmasining konsentratsiyasi	12
Oziq muhitidagi elementlar nisbati	12
Tuproq namligi	13
Tuproq aeratsiyasi	14
Harorat	15
Yorug’lik	15
Tuproq muhitining reaksiyasi	15
Tuzlarning fiziologik reaksiyasi	16
Tuproq mikroorganizmlari	17
O’simliklarning rivojlanish davrlari va oziqlanish sharoitlari o’rtasidagi munosabat	18
III BOB. TUPROQLARNING O’SIMLIKLARNI OZIQLANISHI VA O’G’IT QO’LLASH BILAN BOG’LIQ XOSSALARI	20
Tuproqning tarkibi	20
Tuproq havosi	20
Tuproq eritmasi	20
Tuproqning qattiq fazasi	21
Tuproqning mineral qismi	21
Tuproqning organik qismi	22
Tuproqdagi oziq moddalar va o’simliklarning oziqlanishi uchun layoqatliligi	23
Tuproqning singdirish qobiliyati	24
Biologik singdirish qobiliyati	24
Mexanik singdirish qobiliyati	25
Fizik singdirish qobiliyati	25
Kimyoviy singdirish qobilyati	25
Tuproq eritmasi	26
IV BOB. KIMYOVIY MELIORATSIYALASH USULLARI	27
Sho’rtobli va sho’rtob tuproqlarni gipslash	27
Tuproqni gipslash uchun materiallar	28
Gips qo’llashni me’yori, muddati va usuli	29
Gipsdan o’g’it sifatida foydalanish	31
Sho’rtobli tuproqlarni ohaklash	33
V BOB. AZOTLI O’G’ITLAR	35
O’simliklar hayotida azotning ahamiyati	35
Tuproqlarda azot miqdori va uning birikmalari dinamikasi	37
Dehqonchilikda azotning aylanishi	37
Azotli o’g’itlar	39
Ammiakli — nitratli o’g’itlar	40
Ammiakli azotli o’g’itlar	41
Nitratli azotli o’g’itlar	43
Amidli azotli o’g’itlar	43
VI BOB. FOSFORLI O’G’ITLAR	45
O’simliklar hayotida fosforning ahamiyati	45
O’simliklarning fosfor manbalari	46
Tuproq tomonidan yutiladigan almashinuvchi fosfat kislota anionlari	48
Tuproqlardagi fosforning miqdori va shakllari	53
Fosforli o’g’ltlarni ishlab chiqarish usullari	54
Yarim eriydigan fosfatlar	55
Fosforli o’g’itlardan foydalanish. Fosforli o’g’itlarni asosiy tarzda solinishi	56
Ekinlarni superfosfat bilan oziqlantirish	59
VII BOB. KALIYLI O’G’ITLAR	60
O’simliklar hayotida kaliyning ahamiyati va uning hosil tarkibidagi miqdori	60
Tuproqdagi kaliy	62
Kaliyli xomashyo konlari. Kaliyli o’g’itlar ishlab chiqarish va ularning xossalari	62
Kaliyli o’g’itlarni tuproq bilan o’zaro ta’siri	63
Qishloq xo’jalik ekinlariga kaliyli o’g’itlarni qo’llash	64
VIII BOB. MIKROELEMENTLAR VA MIKROO’G’ITLAR	66
Mikroelementlarni o’rganish borasida olimlarning qo’shgan hissalari	66
Mikroelementlarning o’simlik hayotidagi roli	67
Tuproqlar tarkibidagi mis, bor va marganesning miqdori va ularning o’zgarishi	72
Qishloq xo’jaligida qo’llaniladigan mikroo’g’itlar	74
IX BOB. KOMPLEKS O’G’ITLAR	80
Murakkab o’g’itlar	81
Suyuq o’g’itlar	83
Aralash o’g’itlar	84
X BOB. ORGANIK O’G’ITLAR	84
Go’ng	85
Somonni o’g’it sifatida ishlatilishi	87
Yashil o’g’itlar	87
XI BOB. O’G’IT QO’LLASH TIZIMI	89
O’g’itlash tizimining maqsadi va vazifalari	89
Qishloq xo’jalik ekinlarining o’g’itga talabini aniqlashning fiziologik asoslari	89
Oziq moddalarning hosil bilan olib chiqib ketilishi	90
Turli omillarni organik va mineral o’g’itlar samaradorligiga ta’siri	91
Tuproq-iqlim sharoitlari	91
Agrotexnik sharoitlar	92
Organik va mahalliy o’g’itlarni birgalikda qo’llash	92
Qishloq xo’jalik ekinlariga o’g’it me’yorlarini belgilash	96
Asosiy qishloq xo’jalik ekinlarini o’g’itlash	96
G’o’zani o’g’itlash	96
Kuzgi bug’doy va javdarni oziqlantirish	98
Makkajo’xorini o’g’itlash	100
Dukkakli-don ekinlarni o’g’itlash	101
Sholini o’g’itlash	102
Sabzavot ekinlarni o’g’itlashning o’ziga xos xususiyatlari	105
Karamni o’g’itlash	105
Pomidorni o’g’itlash	106
Piyozni o’g’itlash	107
Sabzini o’g’itlash	108
Kartoshkani o’g’itlash	108
Mevali daraxtlar, tok va tutni o’g’itlash	111
Tokni o’g’itlash	114
Mikroelement bilan amalga oshiriladigan dala tajribalari	114
BOSHQA QO’SHIMCHA MA’LUMOTLAR	115
O’g’itlar to’g’risida ma’lumotlar (fosfor, kaliy, azot va mikroo’g’itlar)	115
Qishloq xo’jalik ekinlarinihosildorliginioshirish va tuproqning meliorativ holatini yaxshilashda organik o’g’itlardan foydalanish	118
Orgаnik o’g’itlаr turlаrining kimyoviy tаrkibi	118
Оrganik o’g’itlar va ularning turlari. Go’ngning kimyoviy tarkibi. Go’ngning ishlatilishi va uning tuprоq unumdоrligiga hamda ekinlar hоsiligi ta’siri. Оrganik o’g’itlar, ularning turlari va ahamiyati	125
Mineral elementlarning fiziologik ahamiyati	127
Azоtli o’g’itlarni ishlab chiqarish. Ularning turlari, yillik me’yorlari va yerga sоlish muddatlari	127
Fоsfоrli o’g’itlar. Uning o’simliklar оziqlanishidagi rоli. Fоsfоrli o’g’itlarning turlari, nоrmalari va erga sоlish muddatlari	130
Kaliyli o’g’itlar. Kaliyning o’simlik hayotidagi rоli. Kaliyli o’g’itlarning turlari, yillik me’yorlari va yerga sоlish muddatlari	132
Mineral o’g’itlar bilan ishlaganda xavfsizlik texnikasi va mehnat muhоfazasi	135
Qo’shimcha ma’lumotlar	136
Qishloq xo’jaligi ekinlariga suspenziya sepish tavsiyalari	142
O’g’it qo’llash tizimi	145
Tuproq unimdorligini oshirish tadbirlari	158
Go’ngning tuprоq xususiyatlariga va o’simliklarga ta’siri	162
Saprоpel nima?	163
Qishloq xo’jalik ekinlarini xlor ionining ta’siriga chidamliligi.	165
FOYDALANGAN ADABIYOTLAR

J. Sattorov, S. Sidiqov, S. Abdullayev, A. Ergashev,

Z. Xaidmuhamedova, Ya. Kulmurodova,

U. Qosimov, N. Akbarov

AGROKIMYO

O’z.RFA akademigi, professor J.S. Sattorovning

umumiy tahriri ostida

Cho’lpon nomidagi nashriyot─matbaa ijodiy uyi

Toshkent ─ 2011

Qo’shimcha adabiyotlar

1. “O’g’it qo’llash tizimi” maruzalar matni Toshkent 2000-yil B.S.Musayev, Z.Sh.Asqarova, B.B.Rajapov, M.M.Atabayevlar tuzishdi 80bet kitobidan olingan.

2. “Paxtachilikda o’g’it qo’llash tizimi” Toshkent-2003yil. M.U.Karimov 80bet

3. “To’praqlerding agroximyaliq o’zgeshelikleri ham to’gin qo’llanuv tiykari” Qaraqalpag’istan 1992-jil. 160bet.

4. M. Z. Muratazayev “Qishloq xo’jaligi asoslari 6-sinf ” Tosh-2012 kitobidan olingan. Kartoshka yetishtirish texnologiyasi

5. M. Z. Muratazayev “Qishloq xo’jaligi asoslari 6-sinf ” Tosh-2012 kitobidan olingan. O’simlikshunoslik

6. O’zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi Samarqand Qishloq xo’jaligi institute “Dexqonchilik va Melioratsiya asoslar ”. www.hozir.orgdan olingan. Organik o’g’itlar

7. M. Z. Muratazayev “Qishloq xo’jaligi asoslari 6-sinf ” Tosh-2012 kitobidan olingan. Donli ekinlarni yetishtirish

8. 
   R. O. Oripov, n X. Xalilov (fayillar.org)dan olingan
   

( Kuzgi boshoqli don ekinlarini oziqlantirish) “O’simliklar fiziologiyasi” Toshkent 2007.

8. 
   K o’g’iti hosil sifati va hosildorlikni oshirishda qanday o’rin tutadi? Manba: www.google.com
   
9. 
   Murakkab o’g’itlar haqida ma’lumot. Manba: google.com
   
10. 
    “Qishloq xo’jaligi ekinlariga suspenziya sepish tavsiyalari” R.S.Nazarov, A.Qayumov, F.Hamroyev, F.To’xtayev R.Umidovlar tomonidan tayyorlangan (Navoiy shahri 15.01.2015)
    
11. 
    “Meva mo’l bo’lsin desangiz” Manba: google.com
    
12. 
    Yer haydasang kuz hayda. Manba: google.com
    
13. 
    SHO’RLANGAN YЕRLARDAN SAMARALI FOYDALANISHDA AGROMЕLIORATIV TADBIRLARNING ROLI “N.Razzakova, B.Sultonov, X.SH.SHеraliеv, Е.YU.Bеrdibaеv Toshkеnt davlat agrar univеrsitеti” www.maqolalar.uz
    
14. 
    O’zbekiston Milliy axborot agentligi Tuproq unumdorligini oshirish – muhim vazifa
    
15. 
    KISHLOK XO’JALIK EKINLARINI XOSILDORLIGINI OSHIRISH VA TUPROKNING MЕLIORATIV XOLATINI YAXSHILASHDA ORGANIK O’GITLARDAN FOYDALANISH S.O.Raxmatova1, O.Raxmatov, T.Turdiqulov YAngiеr Pеdagogika kollеji1, GulDU
    
16. 
    R. O. Oripov, n X. Xalilov O’G’ITLASH  TIZIMINING  BIOLOGIK  ASOSLARI (fayillar.org)
    
17. 
    HASANOVA MAXLIYO YUNUSJONOVNA O’ZBEKISTONDA AZOTLI O’G’ITLAR ISHLAB CHIQARISH MAVZUSINI O’QITISH METODIKASI MAGISTR Akademik darajasini olish uchun yozilgan DISSERTATSIYA Ilmiy rahbar: k.f.n. M.S.Hotamova Navoiy -2013
    
18. 
    Mеva-sabza-votchilikni rivojlantirish E-mail: [e-mail]
    
19. 
    “O’zbekistonda asalarichilik” Toshkent ‘Mehnat’ 1985. N. F. Kraxotin kitobidan olingan 180 bet.
    
20. 
    Sharapov Ma’ruf Rustamovich Bitiruv malakaviy ishi Mavzu: «Kungaboqar nav namunalarining zambrug’li kasalliklarga chidamliligini baholash natijalari» S a m a r q a n d - 2014 yil
    
21. 
    MAQSUDOV ILHOMJON, JORAEV JOMUROD YANGIBOEVICH, AMIROV SHAVKAT QO”ZIBOEVICH CHORVACHILIK ASOSLARI TOSHKENT 2012
    
22. 
    B.M. TOJIBOYEV, D.A. ALIJANOV CHORVACHILIKDA OZUQA TAYYORLASH VA SAQLASH JARAYONLARINI MEXANIZATSIYALASHTIRISH Kasb-hunar kollejlari uchun o’quv qo’llanma 3-nashr Toshkent «Iqtisod-Moliya» 2016
    
23. 
    Sharapov Ma’ruf Rustamovich Bitiruv malakaviy ishi Mavzu: «Kungaboqar nav namunalarining zambrug’li kasalliklarga chidamliligini baholash natijalari» S a m a r q a n d - 2014 yil
    
24. 
    Qand lavlagi va xashaki lavlagi biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi