Agrobiocenoz diyqanshiliqta ju'zege keletug'in biocenoz

Almaslap egiw atizlari ha`m eginler

I	II	III	IV	V	VI	VII
2014	Gu`zlik biyday	G`awasha	G`awasha	G`awasha	Jon`ishqa	Jon`ishqa	Gu`zlik biyday + jon`ishqa
2015	Gu`zlik biyday+ jon`ishqa	Gu`zlik biyday	G`awasha	G`awasha	G`awasha	Jon`ishqa	Jon`ishqa
2016	Jon`ishqa	Gu`zlik biyday + jon`ishqa	Gu`zlik biyday+	G`awasha	G`awasha	G`awasha	Jon`ishqa
2017	Jon`ishqa	Jon`ishqa	Gu`zlik biyday + jon`ishqa	Gu`zlik biyday	G`awasha	G`awasha	G`awasha
2018	G`awasha	Jon`ishqa	Jon`ishqa	Gu`zlik biyday +  jon`ishqa	Gu`zlik biyday	G`awasha	G`awasha
2019	G`awasha	G`awasha	Jon`ishqa	Jon`ishqa	Gu`zlik biyday + jon`ishqa	Gu`zlik biyday	G`awasha
2020	G`awasha	G`awasha	G`awasha	Jon`ishqa	Jon`ishqa	Gu`zlik biyday + jon`ishqa	Gu`zlik biyday

 

Ilimpaz D.N.Pryanishnikov eginlerdin` almasiliwi haqqindag`i ta`jiriybe ha`m teoriyalardi uliwmalastirip, awil xojaliq eginlerin ratsional tu`rde almaslap egiw to`rt tu`rli sebepke tiykarlanatug`inin ko`rsetti. Bular: ximiyaliq, fizikaliq, biologiyaliq ha`m ekonomikaliq sebepler bolip tabiladi.

Ximiyaliq sebep – ha`r qiyli eginler topiraqtan aziqliq zatlardi ha`r tu`rli mug`darda aliwi menen xarakterlenedi. Da`nli eginler 1 tonna zu`ra`a`t toplawi ushin topiraqtan 25 kg azot, 12 kg fosfor ha`m 25 kg kaliy o`zlestiredi, a`sirese sobiqli eginler azotti az talap etedi, al g`awasha – 60 kg azot, 45 kg fosfor ha` 35 kg kaliy aladi. Demek, g`awasha basqa tu`rdegi eginlerge qarag`anda aziqliq elementlerin, yag`niy azotti ko`p talap etedi.

Topiraqtan alg`an aziq elementlerin topiraqqa qaytariwda o`simlik tu`rlerine qarap ha`r tu`rli boladi. Ko`p jilliq ot-jemlik eginlerdin` (sobiqlilar) basqa eginlerge qarag`anda topiraqta ko`p mug`darda organikaliq zat qaldiratug`inlig`i aniqlang`an. Bul organikaliq zat quraminda azot og`ada ko`p mug`darda boladi. Da`nli eginler ha`m g`awashadan keyin jer ju`da` ariqlap qaladi, sebebi o`nimnin` quraminda ha`m paxalda topiraqtan aling`an mineral ha`m aziqliq zatlar qaytarilmaydi. Sonin` ushin bul eginlerdi topiraqta aziq toplawshi eginler menen almastiriw kerek.

Fizikaliq sebepler – awil xojaliq eginlerinin` biologiyaliq o`zgeshelikleri ha`m agrotexnikasina baylanisli topiraqtin` su`rim qatlamindag`i tig`izlig`ina, strukturasina ha`m qurilisina ha`r qiyli ta`sir etiwi menen sipatlanadi.

Ko`p jilliq ha`m jalpilamay suwg`arilatug`in eginler bir qiyli ta`sir etse, jaz dawaminda qatar arasi islenetug`in eginler ekinshi tu`rli ta`sir etedi. Ko`p jilliq eginlerden (jon`ishqa) keyin topiraq strukturasi, suw o`tkizgishligi ha`m ig`alliqti saqlawi a`dewir jaqsilanadi. Solay etip, ko`p jilliq egindi bir jilliq eginler menen almastirip egiw za`ru`r.

Biologiyaliq sebepler – bul ma`deniy o`simliklerdin` ha`m agrotexnikaliq ilajlardin` jabayi o`simliklerge ha`r qiyli ta`sir etiwi. Ma`deniy o`simlikler tu`rine qaray o`zine ta`n kesellikler ha`m ziyankesler menen ziyanlanadi.

Egerde bir jerge u`zliksiz tu`rde bir qiyli o`simlik egile berse, onin` kesellik ha`m ja`nlikler menen ziyanlaniwi ku`sheye beredi. Bul zu`ra`a`ttin` keskin kemeyip ketiwine ha`m onin` sapasinin` to`menlewine alip keledi. Bir jerge o`zgertpesten ege beriw g`awashanin` vilt penen, da`nli eginlerdin` tamir shiriw menen, kartoshkanin` fitoftora menen keselleniwine h.t.b. alip keledi. O`simliklerdi biologiyaliq jaqtan bir-birinen parq qilatug`in tu`rleri menen almastirip turiw, olardin` kesellikler ha`m ziyankesler menen ziyanlaniwin azaytiwg`a ha`m topiraq mikroflorasinin` a`dewir jaqsilaniwina ta`sirin tiygizedi.