Agrobiocenoz diyqanshiliqta ju'zege keletug'in biocenoz

O’simliklerdin’ azıq zatlarg’a talapshan’lıg’ı onın’ tu’ri, sortı ha’m topıraq o’nimdarlıg’ı menen baylanıslı boladı. O’simliklerdin’ azıqqa bolg’an talabın qanaatlandırıw diyqanshılıqtın’ tiykarg’ı ma’selesinen biri esaplanadı.

Azıqlandırıw - ha’r qanday tiri organizmnin’, sonnan o’simliklerdin’ de o’siw ha’m rawajlanıw tiykarı. O’simlikler qanshelli normal azıqlansa, sonshelli jaqsı o’sedi ha’m rawajlanadı.

Azot, fosfor, kaliy, kal`ciy, magniy, temir sıyaqlı elementler o’simlik quramında az mug’darda (0,01% ten zıyat) boladı, olar makroelementlerdep ataladı.

O’simlik quramında ju’da’ az mug’darda (0,01 den 0,001%) bor, mıs, cink, kobal`t, molibden ha’m basqalar ushıraydı. Olardı mikroelementler dep, olardan da kem ushıraytug’ın stronciy, ceziy, rubidiy sıyaqlı bolsa ul`tramikroelementlerdep ataladı.

O’siw da’wiri dawamında o’simlik o’zlestirilgen ayırım elementler tikkeley onın’ organları ha’m tuxımları quramına kirmeydi, biraq olardın’ du’zilisinde a’hmiyetli rol` oynaydı. Bunday elementler katalizatorlar dep ataladı. Olar o’simliklerde zat almasıwın tezlestiredi, tuxımlarda za’ru’r fizikalıq yamasa ximiyalıq qa’siyetlerdi anıqlaydı ha’m olarda zatlardın’ ha’reketleniwin ta’miyinleydi.

O’simliklerdin’ tamırı arqalı azıqlanıwı tek g’ana qollanılıp atırg’an to’ginlerge baylanıslı bolıp qalmay, ba’lkim topıraq quramına, mikroorganizmlerdin’ jedelligine, organikalıq zatlardın’ shiriwine ha’m topıraqtın’ suw, hawa ha’m ıssılıq rejimlerin jaqsılawdı ta’miyinlewshi agrotexnikalıq ilajlardın’ qollanılıwına da baylanıslı.

O’simlikler u’sh tu’rli, yag’nıy avtotrof, mikrotrof ha’m bakteriotrofusılda azıqlanadı. Avtotrof azıqlanıwda o’simlik topıraqtan suwda eriytug’ın oksidlengen mineral duzlardı o’zlestiredi. Azıqlandırıwdın’ bul tu’ri tiykarg’ı esaplanıp, ko’pshilik eginler usı azıqlanıw usılına mısal bola aladı.

O’simliklerdin’ mikrotrof azıqlanıwı mikorizalar ja’rdeminde a’melge asadı. Mikorizalar o’simliktin’ azıqlanıwına ja’rdemlesip, onın’ o’mirine keri ta’sir etpeydi. Olar topıraqtag’ı zıyanlı mikroorganizmler                                                                            din’ antagonisti – dushpanı boladı.

Ayırım eginlerge mikorizalar hawadag’ı erkin azottı o’zlestirip (baylanıstırıp) o’simlikti azot penen ta’miyinleydi. Avtotrof azıqlanatug’ın ayırım o’simlikler fakul`tativ, mikrotrof o’simliklerge de mısal boladı, yag’nıy tikkeley o’zi ha’m mikroorgaizmler ja’rdeminde azıqlanıwı mu’mkin. O’simliklerdin’ bakteriyalar ja’rdeminde azıqlanıwı bakteriotrofazıqlanıw dep ataladı.  

Azıqlanıwda sobıqlı o’simlikler ha’m tu’ynekshe bakteriyalar arasında qatnaslıq ha’m o’z-ara baylanıslıq barlıg’ı anıqlang’an.

O’simlik ha’m bakteriyalar arasında azıq zatlardın’ o’z-ara almasıwı tu’ynekshe ha’m tamırlardın’ bir-birine bekkem baylawshı tamır tu’ksheler oramı arqalı a’melge asadı. Sobıqlı o’simliklerdin’ tamırları bir-birinen ximiyalıq quramı ha’m basqa qa’siyetleri arqalı parıq qılıp ha’r qıylı tu’ynekshelerge iye.

Azot topıraqtag’ı en’ ha’reketshen’ ha’m o’simliklerdin’ a’hmiyetli azıq elementlerinen biri.

                Topıraqtag’ı azottın’ quramalı organikalıq birikpelerinen mikroorganizmler ta’sirinde ha’r qıylı aminokislotalar payda boladı, bul aminokislotalardı mikroorganizmler o’zlestiredi. Aminokislotalardın’ bir bo’legi topıraq mikroorganizmlerinin’ fermentativ aktivligi na’tiyjesinde ıdırap, ammiak ajıratıp shıg’aradı.

Azot toplaw ushın ko’p energiya talap etiledi. Qubılıstın’ jedel ju’riwi ushın mikroorganizmler o’simlikler menen tıg’ız baylanısta bolıwı kerek, sebebi bul energetikalıq material deregi esaplanadı. Azot toplawshı bakteriyalar o’simlikler japırag’ında (fillioplan), tamırında (rizoplan) boladı, yamasa onın’ tkanlarına kirip tu’yneksheler (tamırda) ha’m bo’leksheler (japıraqta) payda etedi.

Azot toplawdın’ tu’ynekshe bakteriyalar arqalı o’tiw qubılısı simbiotikalıq azot toplaw, al o’simliktin’ jer u’sti bo’leginde bakteriyalar arqalı bolıwı – associativlik azot toplaw dep ataladı.