|
8-lektsiya
TOPIRAQTIN’ SAPASIN HA’M QUNIN BAHALAW. TOPIRAQ KARTALARI HA’M KARTOGRAMMALARI
J o b a
1. Topiraq bonitirovkasi.
2. Awil xojalig`i o`ndirisinin` rawajlaniuinda baha beriudin` a`hmiyeti.
3. Jer juzi topiraq resurslari.
4.Topiraq kartalari ha’m kartogrammalari
Ma`mlekettin` topiraq resurslari ulken xaliq baylig`i esaplanadi.Onnan duris paydalanip qatan ko`lemlik ha`m sapaliq esaplausi mumkin emes.Sonliqtan jer kadastiri duzilip alip bariladi(kadastr-fransuz - registratsiya).
Jer kadastri bul aniqlang`an kerekli ta`biyg`iy xojaliqli ha`m xuqiqiy jer haqqindag`i mag`liumatlar.Ma`mleketlik jer kadastri jerden paydalaniushinin` registratsiyalaydi,jerdin` ko`lemin ha`m salasin uchetlaydi,topiraqti bonitirovka ha`m ekonomikaliq baxalaydi.
Mamleketlik kadastr mag`liumatlari`jerden effektiv paydalaniui sho`lkemlestiriu ushin ha`m topiraqti qorg`aw ushin xaliq xojalig`in planlastiriu ushin,awil xojalig`in spetsializatsiyalanip jayg`astiriu ushin jerlerdi ximizitsiyalaw ha`m melioratsiya jumislarin alip bariw ushin a`hmiyetli.
Topiraqti ko`lemlik ha`m sapasin esaplaudin` izertleulerinin` materiallari esaplanadi.Topiraq qartalari,kartogrammalar,topiraq otchetlari topiraqti detal sapali baxalag`anda agro o`ndirislik gruppalau ha`m bonitirovkalau tutadi.
Agro o`ndirislik topiraqta grupirovkalau bul tur ha`m turinelerin onnan ulkenleu agro o`ndirisli gruppalarg`a agronomiyaliq qa`siyetlerine baylanisli,ekologiyaliq sharayatlarinin` jaqinlig`ina baylanisli,sapali qa`siyetlerinin`,o`nimdarliq da`rejesinin` jaqinlig`ina baylanisli bir qiyli agrotexnikaliq ha`m meliortivlik ilajalr kerekligine baylanisli biriktiriu.
Topiraq bonitirovkasi (latinsha bon - dobrotnost`)-bul topiraqti o`nimdarlig`ina baylanisli saslisirmali baxalaw. Topiraq bonitirovkasi obe`ktiv belgilerdi salistiriu,topiraqtin` qa`siyetlerin ha`m rejimin ko`p jilliq ortasha a/x eginin` o`nimi arqali bahalau.Bontirovkada negizi birlik egin san (ball ko`rsetkishleri ) alinadi.
Bontirovka na`tiyjesinde bir topiraqta 2 shiresine o`zinin` fizikaliq ximiyaliq biologiyaliq qa`siyetleri o`nimdarlig`i boyinsha joqari yamasa to`men ekeni aniqladi.En` joqari ball 100.
Topiraqtin` o`nidarlig`in og`an egilgen daqillardin` o`nimi arqali bahalau bontirovkasi delinedi.Bontirovkada bahalauda negizgi birlik etip san ko`rsetkishleri(ball alinadi.) Bunda topiraqtin` turi(tipi )mexanmkaliq qurami (qum saz) ana jinis (magmaik metallorfin sho`gindi) ha`m o`simliklerden alinatug`in o`nim esapqa alinadi.Bug`an qosimsha mexanizatsiyaliq da`rejesi (traktordin` kushi k-700, Altay ha`m tb.) Mineral to`ginlerdin` turi (amoniy sul`fat superfofat x.b.) mug`darda (g`a 100-150 kg x.t.b. ) Robochiy kushleri esapqa alinadi. Na`tiyjede qaysi bag`darda awil xojaliq eginlerinen ko`p o`nim aliw mumkinshiligin aniqlaydi.(da`n paxta ot-sho`p x.t.b.). Bulardin` ha`mmesi a`dette 100 ball dep qabil etiledi. OON eksprtlerinin` mag`liumatlari boyinsha suriu jaramli jerlerdin` o`zlestiriui to`mendegishe: Evrpopada -11% Aziyada -13% Arqa Amerikada 51 Afrikada 22 Avstraliyada ha`m Novaya Zelandiyada 13 Yujniy Amerikada 11% Buring`i sayuzdin` 2231,2ml g`a maydaninin` 227,1mln g`a (10,3%) surim jerler al barliq awil xojalig`i jerler (surim zal`ej seakos postbisha ha`m ko`p jilliq eginler) 27,3(607,7mln) Jer resurslari problemasi produktiv jerlerdin` awil xojalig`inin` basqada maqsette aliniwi menen shiyelenisedi.
Jer resurslari jetispeushiligi ulken mashqala qublis BMSH eksperleri mag`liumatlari boyinsha suriuge jaramli jerlerdin` o`zlestiriui to`mendegishe: Aziya -13%, Arqa Amerika 51%, Afrika-22%, Avstraliya ha`m Jan`a Zerlandiya 13%, Tuslik Amerika -11%, G`MDA -64%. Bul jerlerde surimge jaramli jer degende ha`zirgi ilim texnikanin` jetispegenligi esapqa alinip ha`m melioratsiyalar na`tiyjesinde suriuge bolatug`in jerler ko`rsetilgen.Joqari rawajlaqan ellerde xa`zir o`zlestirilgen surim jerlerdi ken`etiu ta`biyg`iy ot jem ergodiyalardi jaylawlardi keskin azaytadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
