Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

 
472 
bo‘lgan “Pul oqimlari to‘g‘risidagi hisobot”da hisobot davri davomidagi pul 
oqimlari quyidagi tartibda aks ettirilishi va ular quyidagi shakllarga tasniflanishini 
lozim deb hisoblaymiz: 

operatsion faoliyat; 

investitsion faoliyati; 

moliyaviy faoliyat. 
Pul oqimlari to’g’risidagi hisobotni tuzish xalqaro standartlarga muvofiq 
ikkita uslub, ya’ni to’g’ri va egri uslublar keng qo’llaniladi. Jahon amaliyotida 
xo’jalik su’yektlari pul oqimlari to’g’risidagi hisobotni tuzishda asosan to’g’ri 
usulni ichki foydalanuvchilar qo’llashadi. Ya’ni korxonadagi boshlang’ich 
buxgalteriya manbalariga asoslangan holda pul oqimlari to’g’risidagi hisobot 
tuziladi. 
Тo‘g‘ri usul qo‘llanilganida, asosiy yalpi tushum va pul mablag‘larining yalpi 
to‘lovi to‘g‘risidagi ma‘lumot quyidagilardan olinishi mumkin: 
-hisob registrlaridan; 
-sotishdan olingan daromadni, sotishning tannarxi va quyidagilar hisobga 
olingan holda moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobotning boshqa moddalarini 
tuzatish orqali; 
a) hisobot davri davomida ТMZdagi, debitorlik va kreditorlik qarzlaridagi 
o‘zgarishlar; 
b) pulsiz moddalar; 
v) natijalari pul mablag‘larining harakatiga ta’siri ko‘proq investitsion va 
moliyaviy faoliyatga tegishli bo’lgan boshqa moddalarni (berilgan yoki olingan 
kreditlar bo‘yicha foizlar va boshqalar). 
Egri usulda moliyaviy natijalar (foyda) bilan pul mablag’lari hajmining 
mutlaq o‘zgarishi o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni aniqlash imkoniyati mavjud 
bo‘ladi. Uning ijobiy jihatlari ham ana shunda. 
Egri usul qo‘llanilganda, operatsion faoliyat natijasida pul mablag‘larining 
harakati, quyidagilarni hisobga olgan holda sof foyda yoki zararni tuzatish orqali 
aniqlanadi: 
-hisobot davrida sodir bo‘lgan operatsion faoliyatdan debitorlik va kreditorlik 
qarzlarida tovar moddiy boyliklarda o‘zgarishlarni; 
-eskirish, zaxiralar, muddati uzaytirilgan soliqlar, chet el valutasining milliy 
valutaga almashtirishdagi sotilmay qolgan tushumlar va zararlar, uyushgan 
kompaniyalarda taqsimlanmagan foyda va aksiyalarning ba’zi paketlari kabi pulsiz 
moddalarni; 
-natijalari pul oqimlariga ta’sir etadigan investitsion va moliyaviy faoliyatga 
tegishli boshqa barcha moddalarni (asosiy vositalarning sotishdan tushumlar 
zararlar va boshqalar). 
Egri usul orqali pul oqimlarini hisoblash sof foyda ko‘rsatkichi bilan uning 
ko‘rsatkichlarni korrektirovkasiga mosligidan, real pul mablag‘lari harakatiga 
bog‘liq bo’lmagan mos hisoblar (qatorlar) bo‘yicha olib boriladi. Jumladan, pul 
oqimlarini tahlil etishning egri uslubi faoliyat turlari bo‘yicha pul mablag‘lari 

---