Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

 
469 
faoliyatida uzoq, muddat mobaynida foydalanishi yoki ijaraga berilishidir. 
Shuningdek, ularning yana boshqa xususiyatlari - xizmat muddati mobaynida 
o‘zini natural-buyum shaklini saqlab qolishi va o‘z qiymatini sekin-asta eskirish 
tariqasida chiqarib borishidir. 
5-sonli “Asosiy vositalar” nomli BHMSga muvofiq “asosiy vositalar — 
korxona tomonidan uzoq muddat davomida xo‘jalik faoliyatini yuritishda mahsulot 
ishlab chiqarish, ishlarni bajarish yoki xizmatlar ko‘rsatish jarayonida yoxud 
ma’muriy va ijtimoiy-madaniy vazifalarni amalga oshirish maqsadida foydalanish 
uchun tutib turiladigan moddiy aktivlar”dir
1
. 
Bizning fikrimizcha, 5-sonli “Asosiy vositalar” nomli BHMSda keltirilgan 
ta’rif asosiy vositalarning xususiyalarini nisbatan to‘liqroq ochib beradi.
Korxona tomonidan xarid qilingan har qanday ob’ekt ham yuqoridag 
keltirilgan ta’rifga mos kelgan holda uzoq muddat davomida foydalanish uchun 
tutib turilsa ham asosiy vosita sifatida tan olinishi uchun bir qator mezonlarga 
javob berishi kerak.
Eng avvalom, korxona tomonidan xarid qilingan ob’ektlar aktiv sifatida tan 
olish mezonlariga javob berishi kerak. 5-sonli “Asosiy vositalar” nomli BHMSning 
6-bandiga muvofiq aktiv sifatida tan olinishi uchun quyidagi talablarga javob 
berishi kerak:
“a) korxonaga kelgusida aktiv bilan bog‘liq iqtisodiy naf kelib tushishiga 
ishonch bo‘lsa; 
b) aktiv qiymatini aniq baholash mumkin bo‘lsa”
2
. 
Shuningdek, 5-sonli “Asosiy vositalar” nomli BHMSga 4-bandiga muvofiq 
aktiv sifatida tan olingan ob’ekt bir vaqtning o‘zida quyidagi mezonlarga javob 
bersa, asosiy vosita sifatida tan olinadi:
“a) bir yildan ortiq xizmat muddati; 
b) bir birlik (to‘plam) uchun qiymati O‘zbekiston Respublikasida (xarid 
paytida) belgilangan eng kam oylik ish haqi miqdorining ellik baravaridan ortiq 
bo‘lgan buyumlar”. 
5-sonli BHMSga muvofiq korxona rahbariga hisobot yilida buyumlarni asosiy 
vositalar tarkibida hisobga olish uchun ular qiymatining eng kam chegarasini 
belgilash huquqi berilgan. Ya’ni korxona rahbariyati tomonidan aktivlarni asosiy 
vosita sifatida tan olish uchun ular qiymatining eng kam miqdorini korxonaning 
hisob siyosatida ko‘rsatilishi zarur.
5-sonli “Asosiy vositalar” nomli BHMSga muvofiq, xizmat muddati va 
qiymatidan qat’iy nazar, quyidagilar asosiy vositalar tarkibiga kiritilmaydi: 
a) maxsus asboblar va moslamalar (muayyan buyumlarni seriyalab va 
ommaviy ishlab chiqarish yoki yakka tartibdagi buyurtmani tayyorlash uchun 
mo‘ljallangan maqsadli vazifadagi asboblar va moslamalar); 
1
Асосий воситалар. 5-сонли БҲМС. Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан 2003 йил 9 
октябрда, 114-сон билан тасдиқланган. https://lex.uz/acts/821041
2
Асосий воситалар. 5-сонли БҲМС. Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан 2003 йил 9 
октябрда, 114-сон билан тасдиқланган. https://lex.uz/acts/821041

---