|
40
1-жадвал
Ўзбекистонда сабзавотчилик, боғдорчилик ва узумчиликнинг умумий
динамикаси, (барча хўжалик тоифаларида)
6
Йиллар
Сабзавотчилик
Боғдорчилик
Узумчилик
май-
дон,
минг
гектар
ялпи
ҳосил,
минг т.
ҳосил-
дорлик,
ц/га
май-
дон,
минг
гектар
ялпи
ҳосил,
минг
т.
ҳосил-
дорлик,
ц/га
май-
дон,
минг
гектар
ялпи
ҳосил,
минг
т.
ҳосил-
дорлик,
ц/га
1990
148,0
2842,5
192,0
140,1
660,4
47,1
95,3
744,7
78,1
1995
149,6
2712,6
181,3
138,6
602,3
43,4
94,5
620,9
65,7
2000
130,0
2644,7
203,4
139,2
790,6
56,8
99,0
623,3
63,0
2005
137,7
3517,5
255,4
152,4
851,0
55,8
99,2
589,3
59,4
2010
173,0
6346,5
252,5
235,3
1710,3
92,6
127,9
987,3
90,8
2011
175,4
6994,0
263,7
244,3
1878,8
97,3
127,1
1090,2
97,8
2012
183,8
7767,4
265,6
250,9
2052,8
104,7
126,9
1206,0
108,6
2013
189,4
8518,4
270,9
254,6
2261,1
112,3
127,8
1322,1
116,1
2014
192,0
9286,7
268,3
261,9
2490,6
116,0
128,9
1441,2
120,7
2015
194,0
10129,3
271,0
266,4
2746,1
128,1
128,3
1579,3
133,1
2016
206,0
11275,8
271,1
279,6
3042,8
134,5
131,1
1735,8
142,3
2017
189,7
10219,9
253,6
271,6
2615,9
118,3
114,5
1625,5
157,0
2018
218,9
9635,1
239,2
279,8
2589,7
114,2
112,2
1564,5
154,4
мутлақ
ўсиш
7
70,9
6792,6
47,2
139,7
1929,3
67,1
16,9
819,8
76,3
фоиз
ҳисобида
147,9
339,0
124,6
199,7
392,1
242,5
117,7
210,1
197,7
Мева-сабзавот ва узум маҳсулотлари бозорининг ўзига хос жиҳатлари
мавжудлиги,
мавжудлиги
хусусан,
ишлаб
чиқарувчилар
ва
истеъмолчиларнинг кўп сонлилиги, маҳсулот етиштиришнинг мавсумийлик
характерда эканлиги, айниқса, боғдорчилик ва узумчилик табиий-иқлим
шароитларига узвий боғлиқлиги, маҳсулотнинг тез бузилувчанлиги, уни
сақлаш ва ташиш қийинлиги каби ҳолатларни келтириб чиқаради. Ушбу
хусусиятлар мева-сабзавотчилик ва узумчилик маҳсулотлари мажмуаси
иқтисодиётини ташкил қилишга ўз таъсирини кўрсатади.
Юқорида
келтирилган
маълумотлар
мустақиллик
йилларида
республикада сабзавотчилик, боғдорчилик ва узумчилик барқарор
ривожланганлигини кўрcатади. Бу даврда сабзавотчилик майдони 70,9 минг
гектар ёки 47,9 фоиз, кўп йиллик мевазорлар майдони 139,7 минг гектар ёки
99,7 фоиз, токзорлар майдони 16,9 ёки 17,7 фоизга ошган, боғдорчиликда
ўртача ҳосилдорлик 1990 йилда 47,1 ц/га.дан 2018 йилда 114,2 ц/га.ни
ташкил этди, натижада, ялпи ҳосил 2589,7 минг тоннага етқазилиб, 3,9
баробарга ўсиш таъминланди. Тадқиқ этилаётган давр мобайнида
узумчиликда ялпи ҳосил 110,1 фоизга ортган.
6
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси маълумотлари асосида муаллиф томонидан
ҳисобланган
7
2018 йилда 1990 йилга нисбатан мутлақ ўсиш
41
Айрим йилларда мевазор ва узумзорларнинг ўртача ҳосилдорлигидаги
жиддий фарқлар асосан табиий-иқлим шароитлари билан боғлиқ. Хусусан,
энг ноқулай келган 2002 ва 2003 йилларда мевали дарахтлар ва ток айни
гуллаган пайтда совуқ тушиши, дўл уриши ва жала ёғиши ҳисобига ялпи
ҳосил камайган. Диссертацияда аҳоли жон бошига мева-сабзавот ва узум
маҳсулотлари истеъмол меъёрлари қиёсий таҳлил этилиб, қатор умумлашган
илмий хулосалар чиқарилган. 2018 йилда жон бошига истеъмол қилинган
сабзавот миқдори Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги
белгилаган меъёрдан 180,5 кг. кўп ёки 209 фоизга тенг бўлди. 2018 йилда
жон бошига истеъмол қилинган мева ва резаворлар Ўзбекистон
Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги меъёридан 8,9 кг. кўп ёки 241,9
фоизни ташкил этди. Узум етиштириш ҳажми, майиз истеъмоли меъёрини
ҳисобга олмаган ҳолда, узум кўринишидаги истеъмолни таъминлайди.
Қуритилган мева истеъмолининг йиллик меъёри Ўзбекистон Республикаси
Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 7,8 кг қилиб белгиланган.
Ўзбекистон шароитида 2018 йил кўрсаткичлари бўйича узум истеъмоли
аҳоли жон бошига 47,0 кг, мева истеъмоли эса ўртача 77,9 кг. га тенг бўлди.
2-жадвал
Ўзбекистонда аҳоли жон бошига мева-сабзавот ва узум
маҳсулотларининг йиллик истеъмоли, кг
8
Йил
Сабзавот
Мева
Узум
1990
138,6
32,2
36,3
1195
119,1
26,4
27,3
2000
130,2
33,6
19,6
2005
135,3
35,6
20,6
2010
217,9
58,7
33,9
2011
236,6
63,6
36,9
2012
259,0
68,4
40,2
2013
279,4
74,2
43,4
2014
299,4
80,3
46,5
2015
320,8
87,0
50,0
2016
351,0
94,7
54,0
2017
312,9
80,1
49,8
2018
289,7
77,9
47,0
2018 йилда 1990 йилга нисбатан ўзгариши,
(+/-), фоиз
151,1
209,0
45,7
241,9
10,7
129,6
Сабзавотчилик,
боғдорчилик
ва
узумчиликнинг
ривожланиши
тўғрисидаги ҳаққоний маълумотлар аҳоли жон бошига етиштирилган
маҳсулотлар ҳажмидан келиб чиқади (2-жадвал). Таҳлиллар шуни
кўрсатадики, 2017 йилда 1990 йилга нисбатан аҳоли жон бошига мева
етиштириш 148,8 фоизга, сабзавот – 125,8 фоизга, узум – 37,2 фоизга ошган.
8
Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлиги маълумотлари асосида тузилган.
Do'stlaringiz bilan baham: |
